„nie mogę […] pisać długo – zresztą nie mam nawet co, bo tu zawsze jednakowo”. Ludzie Poświętnego w listach Henryka Sienkiewicza do Konrada Dobrskiego
Dorota Samborska-Kukuć
Wydział Filologiczny. Uniwersytet Łódzkihttps://orcid.org/0000-0002-1943-6694
Abstrakt
W korespondencji Henryka Sienkiewicza do Konrada Dobrskiego z lat 1865-1866 utrwalone zostały refleksje przyszłego autora Trylogii z rocznego okresu jego guwernerki w dworku wujostwa Dobrskiego - Ludwika i Aleksandry Weyherów w Poświętnem koło Płońska. Sienkiewicz spotykał się tam z różnymi osobami, tożsamość których została w artykule ustalona na podstawie niewykorzystanych dotąd źródeł archiwalnych jako sprostowania i uzupełnienia faktograficzne do edycji listów z roku 1977. Niepochlebne uwagi o Weyherach i przebywających w ich domu gościach ukazują krytyczny stosunek Sienkiewicza do konformistycznego życia ziemian, którym wystawia on jak najgorsze świadectwo. W tekście zostaje podjęta próba wyjaśnienia przyczyn i kontekstów takiej postawy młodego Sienkiewicza. Próbę tę poprzedza dociekanie powodów decyzji Sienkiewicza o rocznej przerwie w edukacji i podjęciu pracy zarobkowej z dala od rodziny.
Słowa kluczowe:
literatura polska, biografia pisarza, Henryk Sienkiewicz, Konrad Dobrski, korespondencja 1865-1866, Weyherowie, PoświętneBibliografia
Archiwum Państwowe w Warszawie: parafia św. Barbary, akt małż. 1871, nr 15, k. 35, parafia św. Jana, akt małż. 1868, nr 110, k. 165[a], parafia św. Krzyża, akt zgonu 1863, nr 885, k. 1365, akt zgonu 1935, nr 75, k. bn. Archiwum Państwowe w Warszawie (oddział w Mławie): Płońsk, akt małż. 1854, nr 18, k. 72, akt małż. 1869, nr 21, k. 112, akt zgonu 1884, nr 49, k. 199, akt zgonu 1910, nr 91, k. 314, akt małż. 1869, nr 5, k. 2.
Archiwum Państwowe w Suwałkach: akt ur. 1847, nr 194, k. 50[a].
Bąbiak Grzegorz P. [oprac.] (2019), „Szkoła rozumu i charakteru”. Szkoła Główna Warszawska (1862–1869). Materiały do dziejów, wstęp, wybór i oprac. G.P. Bąbiak, Warszawa: Wydział Polonistyki UW i Dom Wydawniczy ELIPSA.
Bujnicki Tadeusz (1968), Pierwszy okres twórczości Henryka Sienkiewicza, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Chomiuk Aleksandra (2016), Listy Henryka Sienkiewicza do Konrada Dobrskiego. Autoportret pisarza z czasów młodości, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza”, R. 9 (51), s. 391–407.
Demby Stefan [oprac.] (1936), Sienkiewicz w Poświętnem: 1865–1866, „Pamiętnik Literacki”, z. 4, s. 884–961.
Józefa Ungra Kalendarz Warszawski Popularno-Naukowy Ilustrowany na rok zwyczajny 1867.
Karłowicz Jan, Kryński Adam Antoni, Niedźwiedzki Władysław [red.] (1900), Słownik języka polskiego, t. 1, Warszawa.
Kierzek Andrzej (1999), Jak warszawski lekarz pomógł Sienkiewiczowi w jego literackim debiucie?, „Przegląd Lekarski”, nr 10, s. 688–690.
Krzyżanowski Julian (1956), Henryk Sienkiewicz. Kalendarz życia i twórczości, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Leśniakowski Władysław (1958), Henryk Sienkiewicz w Poświętnem, „5 Rzek”, nr 3, s. 2.
Ludorowski Lech (2008), Wstęp. W kręgu sienkiewiczowskiej biografistyki, w: Henryk Sienkiewicz: tradycje rodowe, epizody biografii, twórczość, red. L. Ludorowski, Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa im. Henryka Sienkiewicza, s. 13–17.
Nofer-Ładyka Alina (1988), Henryk Sienkiewicz, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Nowakowska Małgorzata Maria (2006), Sienkiewicz na północnym Mazowszu, „Ciechanowskie Zeszyty Literackie”, nr 8, s. 11–14.
Sienkiewicz Henryk (1977), Listy, t. 1, cz. 1, wstęp i biogramy adresatów napisał J. Krzyżanowski, listy opracowała i opatrzyła przypisami M. Bokszczanin, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 232–336.
Stocki Edward (1964–1965), Jędrzejewicz Jan Walery, w: Polski słownik biograficzny, t. 11, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 231.
Stypułkowski Bohdan (1983), Cisza w Poświętnem, „Życie Warszawy”, nr 74, s. 7.
Szermentowski Eugeniusz (1959), „Powieść niedługo napiszę prześliczną”. Młode lata
Henryka Sienkiewicza, Warszawa: Nasza Księgarnia.
Szypowska Irena (1980), „Książki albo kartofle”, czyli sprawy młodzieży artystycznej sprzed stu lat, w: Filologia polska, cz. 2, red. I. Szypowska, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, s. 18–36.
Tarwacki Ryszard (2003), Sienkiewicz u Weyherów, „Nowa Myśl Polska”, nr 13, s. 17.
Warneńska Monika (1966), Poświętne Sienkiewiczowskie, w: M. Warneńska, Mazowieckie ścieżki pisarzy, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 106–127.
Zdanowicz Aleksander i in. [red.] (1861), Słownik języka polskiego, cz. 1, Wilno.
Zimmler Henryk [H.Z.] (1974), Co porabiał Sienkiewicz w Poświętnem?, „Gromada. Rolnik Polski”, nr 49, s. 4.
Wydział Filologiczny. Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0002-1943-6694
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
