Ślady ekspedycji Franklina w kulturze – zmienne losy opowieści o eksploracji (arktycznej) przestrzeni
Abstrakt
Artykuł dotyczy zmian sposobu postrzegania w tekstach kultury jednej z najbardziej znanych, a zarazem tajemniczych ekspedycji geograficznych XIX wieku, wyprawy Johna Franklina w poszukiwaniu tzw. Przejścia Północno-Zachodniego. W artykule bliższej analizie poddane zostały dwie powieści: Pochwała powolności Stena Nadolnego i Pragnienie Richarda Flanagana oraz trzy teksty autorstwa Margaret Atwood: opowiadanie Wiek ołowiu ze zbioru Dzikość życia, jej wykład oksfordzki Concerning Franklin and his Gallant Crew, opublikowany w tomie Strange Things. The Malevolant North in Canadian Literature oraz przedmowa do kolejnego wydania książki O. Beatie’ego i J. Geigera Na zawsze w lodzie. Śladami tragicznej wyprawy Johna Franklina. Wszystkie te opowieści o wyprawie Franklina odzwierciedlają zmienność ludzkich fantazji o eksploracji nieznanej i groźnej przestrzeni – nie tylko mitycznej mroźnej Północy. To też narracje o naszych relacjach z Naturą i wszystkich cywilizacyjnych lękach oraz nadziejach ludzkości z tymi relacjami związanych.
Słowa kluczowe:
reprezentacje przestrzeni, ekspedycje polarne, literatura kanadyjska, ekogotykBibliografia
Atwood Margaret (2000), Wiek ołowiu, w: M. Atwood, Dzikość serca, przeł. M. Zborowska, Poznań: Wydawnictwo ZYSK i S-ka, s. 126–140.
Atwood Margaret (2004), Concerning Franklin and his Galant Crew, w: M. Atwood, Strange Things. The Malevolent North in Canadian Literature, London: Virago Press, s. 9–40.
Atwood Margret (2021), Przedmowa do Beatie Owen, Geiger John (2021), Na zawsze w lodzie. Śladami tragicznej wyprawy Johna Franklina, przeł. A. Gomola, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 21–29.
Beatie Owen, Geiger John (2021), Na zawsze w lodzie. Śladami tragicznej wyprawy Johna Franklina, przeł. A. Gomola, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Berg Thomas Reinertsen (2018), Teatr świata. Mapy, które tworzą historię, przeł. M. Gołębiewska-Bijak, Kraków: Znak.
Bondar Alanna F. (2016), Bodies on earth: exploring sites of the Canadian ecoGothic, w: Eco-Gothic, red. A. Smith i W. Hughes, Manchester and New York: Manchester University Press, s. 73–85.
Coleman Ernst C. (2020), No Earth Pole. The Search of the Truth about The Franklin Expedition 1845, Gloustershire: Amberley Publishig.
Conrad Joseph (1991), Jądro ciemności, przeł. A. Zagórska, Warszawa: Sen.
Cussler Clive, Cussler Dirk (2009), Arktyczna mgła, przeł. M. Pintara, Warszawa: Wydawnictwo Amber.
Fernández-Armesto Felipe (2020), Pionierzy. Powszechna historia eksploracji, przeł. A. Kunicka, Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
Flanagan Richard (2017), Pragnienie, przeł. M. Świerkocki, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Fleming Fergus (2001), Barrow’s Boys. A Stirring Story of Daring, Fortitude and Outright Lunacy. London: Granta Books.
Ganz Shoshannah (2016), Margaret Atwood’s Monsters in the Canadian ecoGothic, w: Eco-Gothic, red. A. Smith i W. Hughes, Manchester and New York: Manchester University Press, s. 87–102.
Heuer Christopker P. (2019), Into the White. The Renaissance Arctic and the End of the Image, New York: Zone Books.
Hill Jen (2008), White Horizon. The Arctic in the Nineteenth-Century British Imagination, New York: State University of New York Press.
Ingelfield Edward A. (2014), A Summer Search for Sir John Franklin, Cambridge: University Press.
Lamb G.F. (1956), Franklin. Happy Voyager, London: Ernest Benn Limited.
Lanone Catherine (2016), Monsters on the ice and global warming: from Mary Shelley and Sir John Franklin to Margaret Atwood and Dan Simmons, w: EcoGothic, red. A. Smith i W. Hughes, Manchester and New York: Manchester University Press, s. 28–43.
McCannon John (2012), A History of the Arctic. Nature, Exploration and Exploitation, London: Reaktion Books.
McGoogan Ken (2002), Fatal Passage. The Untold Story of John Rae, the Arctic Adventurer Who Discovered the Fate of Franklin, London: Bentam Books.
Nadolny Stan (1998), Odkrywanie powolności, przeł. S. Lisiecka, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Neatby Leslie H. (1970), The Search for Franklin, Edmonton: M.G. Hurtig.
Ross Gilles W. (2019), Hunters of the Track, Montreal: McGill-Queen’s University Press.
Verne Juliusz (2011), Przygody kapitana Hatterasa, przeł. A. Zydorczak, Gdańsk: Instytut Marka Kamińskiego.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
