Służące domowe we współczesnej literaturze popularnonaukowej
Julia Wesołowska
Wydział Historyczny. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniuhttps://orcid.org/0000-0002-0965-1024
Abstrakt
W artykle poddano krytycznej analizie dwie prace popularnonaukowe o służących domowych „Służące do wszystkiego” Joanny Kuciel-Frydryszak i Instrukcja nadużycia Alicji Urbanik-Kopeć. Autorka recenzji zwraca uwagę na fakt, że do niedawna służba domowa w Polsce była wyłącznie przedmiotem rozważań akademickich. Współcześnie temat ten podjęła literatura popularnonaukowa, która oferuje czytelnikowi portret „typowej” służącej jako młodej (około 20-25 lat), samotnej kobiety, niewykształconej, udręczonej życiem i wyzyskiwanej przez „państwa”. Autorka recenzji zastanawia się nad kwestią, na ile taki portret odzwierciedla rzeczywistość historyczną. Jej zdaniem omawiane książki powielają pewne tropy historyczne i literackie, które mają za zadanie w określony sposób przedstawić dzieje służących i pracodawców. W związku z tym pojawia się pytanie, dlaczego właśnie taki sposób pisania o temacie zyskał grono odbiorców i czy rzeczywiście realizują one postulat oddania głosu służącym.
Słowa kluczowe:
historia Polski, służba domowa, źródła historyczne, literatura popularnonaukowa, stereotypyBibliografia
Bednarska Elżbieta (1909), Dobra służąca, czyli co powinnam wiedzieć o służbie na służbie. Poradnik dla służących, Poznań: Drukarnia i Księgarnia św. Wojciecha.
Burton Eleine (1944), Domestic work; Britain largest industry, London: Frederick Muller.
Chociszewski Józef (1898), Dziesięć żywotów świętych służebnic jako wzór i przykład dla dziewcząt służących, Poznań: Księgarnia Katolicka.
Fauve-Chamoux Antointte [red.] (2004), Domestic Service and the Formation of European Identity. Understanding the Globalization of Domestic Work, 16th–21th Centuries, London: Peter Lang.
Jabłonowska Zofia (1975), Rodzina w XIX i na początku XX wieku, w: Przemiany rodziny polskiej, red. J. Komorowska, Warszawa: IW CRRZ, s. 52–74.
Kopczyński Michał (2000), Najstarszy zawód świata. Służba domowa jako grupa zawodowa w Europie XV–XX w., w: Kobieta i praca. Wiek XIX i XX, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa: Wydawnictwo DiG, s. 53–76.
Kordasiewicz Anna (2016), (U)sługi domowe. Przemiany relacji społecznych w płatnej pracy domowej, Toruń: Wydawnictwo UMK.
Kuklo Cezary (1999), Ze studiów nad służbą domową w miastach polski przedrozbiorowej, w: Między polityką a kulturą, red. C. Kuklo, Warszawa: Wydawnictwo PWN, s. 199–209.
Kwiatkowski A. (1893), Sługa. Kilka uwag godnych pytań, Warszawa.
Leśniewski P.E. (1836), Poradnik dla gospodyń wiejskich i miejskich, czyli zbiór rad, wiadomości i przepisów obejmujących różne szczegóły gospodarstwa kobiecego, Warszawa: A.E. Glucksberg.
Napierała Anita, Michalski Maciej [red.] (2021), Kultura pracy. Z dziejów służby domowej XIX i XX w., Poznań; Wydawnictwo Naukowe UAM.
Nietyksza Maria (1990), Przemiany aktywności zawodowej kobiet. Warszawa na przełomie XIX i XX wieku, w: Kobieta i społeczeństwo na ziemiach polskich w XIX wieku, red. A. Żarnowska, A. Szwarc, Warszawa: Instytut Historyczny UW, s. 99–114.
Olejniczak Julia (2017), Wykorzystanie zasobu Archiwum Państwowego w Poznaniu do badania relacji kobiet i pracy w Poznaniu na przełomie XIX i XX wieku, praca magisterska po kier. prof. UAM dr hab. Marii Solarskiej, Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
Olejniczak Julia (2018), Pokaż mi swoją garderobę, a powiem ci, kim jesteś – dress code dawnych czasów. Recenzja wystawy „Znak polskości. Strój wiejski poznański i jego funkcja patriotyczna”, Muzeum Etnograficzne Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu, 16 czerwca 2018–29 września 2019, „Dziedzictwo Kulturowe Wsi”, t. 2, s. 267–274.
Poniat Radosław (2014), Służba domowa w miastach i na ziemiach polskich od połowy XVIII do końca XIX wieku, Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Rościszewski H. (1905), Gospodyni praktyczna. Podręcznik dla gospodyń miejskich i wiejskich, Warszawa.
Sikorska-Kowalska Marta (2004), „W nowoczesnej niewoli.” Służba domowa na przełomie XIX i XX wieku, „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX Wieku”, t. 2.
Ulanicka Michalina (1930), Poradnik służby domowej, Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.
Waterfield Giles, French Anne (2003), Below Stairs: 400 Years of Servants’ Portraits, London: National Portrait Gallery Public.
Zarawska Anna (1993), Krakowskie służące na przełomie XIX i XX wieku, „Rocznik Krakowski”, t. 59, s. 93–98.
Żarnowska Anna (1992), Kierunki aktywności zawodowej kobiet w Polsce XX w. (do 1939 r.), w: Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX w., red. A. Żarnowska, A. Szwarc, t. 2, cz. 2, Warszawa: Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego, s. 113–122.
Wydział Historyczny. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu https://orcid.org/0000-0002-0965-1024
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
