Zemsta, Schubert i pszczoły. Glosa do „Irydiona" Zygmunta Krasińskiego
Abstrakt
Artykuł jest próbą nowego odczytania w kontekście całości utworu Zygmunta Krasińskiego znaczenia słów: „Zemsta więc i naprzód tam, gdzie brzęczą pszczoły”, wypowiedzianych przez Irydiona do Symeona z Koryntu. Dotychczasowe propozycje interpretacyjne (Schneider, Sinko, Kubacki, Stefanowska) wiele wyjaśniły, jednak nie spotkały się z pełną akceptacją. W nowym, toruńskim wydaniu krytycznym Dzieł zebranych autora Irydiona w objaśnieniu tego wykrzyknienia powielono błędy poprzednich badaczy. Nowe odczytanie wprowadza kontekst – prawdopodobnie znanych Krasińskiemu – rozważań Gotthilfa Heinricha Schuberta o pszczołach z Symbolik des Traumes. Niemiecki filozof uważał, że pszczoły – depozytariuszki pamięci o „złotym wieku harmonii i zgody” – są rewelatorami „ewangelii nowego prawa”, a w łacińskim źródłosłowie tych owadów zawiera się nadzieja „pogrzebania” obecnego porządku. Końcowa część artykułu pokazuje jak Irydion manipuluje tymi – zdaniem Schuberta charakterystycznymi dla wspólnot chrześcijańskich – wyobrażeniami, by przekonać Symeona z Koryntu i jego chiliastycznych stronników do udziału w rewolucji zemsty na Rzymie.
Słowa kluczowe:
Zygmunt Krasiński, pszczoły, millenaryzm, chiliazm, Gotthilf Heinrich von SchubertBibliografia
Andrzejewski Bolesław (1989), Przyroda i język. Filozofia wczesnego romantyzmu w Niemczech, Warszawa–Poznań: PWN.
Bagłajewski Arkadiusz (2021), Twórca bez autografów, pisarz w „pierwodrukach”. Wokół nowej edycji Krasińskiego, w: A. Bagłajewski, Inny Krasiński, Lublin:Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 195–233.
B´eguin Albert (2011), Dusza romantyczna i marzenie senne. Esej o romantyzmie niemieckim i poezji francuskiej, przeł. T. Stróżyński, Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria.
Bonchino Albert (2015), Od praoceanu do łez natury. Baader i Schubert między romantyzmem freiberskim a drezdeńskim (1788–1808), w: G.H. Schubert, Nocna strona przyrodoznawstwa, przeł. K. Krzemień-Ojak, Białystok: AlterStudio, s. 23–44.
Creuzer Friedrich Georg (1822), Symbolik und Mythologie der alten V¨olker, besonderes der Griechen, Lipsk–Darmstadt: Carl Wilhelm Leske.
Dietzsch Stefan (2015), Filozofia spekulatywna versus „Physica sacra”: „Nocna strona przyrodoznawstwa” Gotthilfa von Schuberta, w: G.H. Schubert, Nocna strona przyrodoznawstwa, przeł. K. Krzemień-Ojak, Białystok: AlterStudio, s. 11–22.
Fabianowski Andrzej (1991), Myśl polityczna Zygmunta Krasińskiego, Ciechanów: Ciechanowskie Towarzystwo Naukowe, Uniwersytet Warszawski Wydział Polonistyki.
Frank Manfred (2021), Nadchodzący Bóg. Wykłady o nowej mitologii, przeł. T. Zatorski, Warszawa: Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego.
Janion Maria (1969), Między Przeznaczeniem a Opatrznością, w: M. Janion, Romantyzm. Studia o ideach i stylu, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 99–123.
Junkiert Maciej (2017), Nowi Grecy. Historyzm polskich romantyków wobec narodzin „Altertumswissenschaft”, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Kanne Arnold Johann (1811), Pantheum der ¨altesten Naturphilosophie, Tybinga: J.G. Cotta’iche Buchhandlung.
Kleiner Juliusz (1998), Zygmunt Krasiński. Studia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kłusek Tomasz (2020), Dwie koncepcje konserwatyzmu romantycznego: Krasiński i Rzewuski, Lublin: Wydawnictwo KUL.
Korytowska-Cieśla Maria (2012), Tragiczny Irydion?, w: Wokół Krasińskiego, red. M. Sokalska, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 91–114, https://tiny.pl/wwfc2 [dostęp 04.11.2022].
Kowalczykowa Alina (1973), Poglądy filozoficzne Zygmunta Krasińskiego, w: Polska myśl filozoficzna i społeczna, t. 1, red. A. Walicki, Warszawa: Książka i Wiedza, s. 306–347.
Krasiński Zygmunt (1921), Irydion, oprac. T. Sinko, Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
Krasiński Zygmunt (1967), Irydion, oprac. W. Kubacki, Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Krasiński Zygmunt (1980), Listy do Henryka Reeve’a, t. 2, przeł. A. Olędzka-Frybesowa, oprac. P. Hertz, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Krasiński Zygmunt (1989), Irydion, oprac. I. Reczkowski, Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Krasiński Zygmunt (2017), Irydion, w: Z. Krasiński, Dramaty, oprac. M. Bizior-Dombrowska, Dzieła zebrane, red. M. Strzyżewski, t. 3, cz. 1, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Krzyżanowski Julian (1961), Masynissa i jego rola w „Irydionie”, w: J. Krzyżanowski, W świecie romantycznym, Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 259–282.
Kubacki Wacław (1963), Zagadkowe pszczoły w „Irydionie”, „Ruch Literacki”, nr 5–6, s. 235–241.
Kubale Anna (1997), Dramat bólu istnienia w listach Zygmunta Krasińskiego, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Lasocka Barbara (1958), O rzymskim dramacie Krasińskiego, „Pamiętnik Teatralny”, nr 1–3, s. 187–218.
Leeuw van der Gerardus (1978), Fenomenologia religii, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa: Książka i Wiedza.
Levin Barry (1989), Mit złotego wieku – prehistoria, „Pamiętnik Literacki”, nr 3–4, s. 317–343, https://tiny.pl/wwfcp [04.11.2022].
Mejzner Mirosław (2000), Millenaryzm wczesnochrześcijański, „Tarnowskie Studia Teologiczne”, nr 1, s. 3–66.
Nawarecki Aleksander (2003), Mały Mickiewicz. Studia mikrologiczne, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Oken Lorenz (1835), Allgemeine Naturgeschichte f ¨ur alle St¨ande, t. 5, cz. 2, Stuttgart: Carl Hoffmann’iche Berlags Buchhandlung.
Piechota Marek (2016), Ograniczony poliglotyzm Zygmunta Krasińskiego?, w: M. Piechota, Poliglotyzm wielkich romantyków (Mickiewicz, Słowacki, Krasiński), Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 115–136.
Przybylski Ryszard (1999), Rozhukany koń. Esej o myśleniu Juliusza Słowackiego, Warszawa: Sic!.
Reinach Salomon (1909), Orpheus. Histoire g´en´erale des religions, Paryż: Alcide Picard.
Schneider Stanisław (1912), „Zemsta więc i naprzód tam, gdzie brzęczą pszczoły” („Irydion”, cz. 2), „Pamiętnik Literacki”, nr 1, s. 142–145, https://tiny.pl/wwfc4 [dostęp 04.11.2022].
Schubert Heinrich Gotthilf (1821), Symbolik des Traumes, Bamberg: Carl Friedrich Kunz.
Sekuła Aleksandra (2007–2008), Millenaryzm w „Irydionie” Zygmunta Krasińskiego, „Estetyka i Krytyka”, nr 13–14, s. 141–147, https://tiny.pl/wwfcn [dostęp 04.11.2022].
Sekuła Aleksandra (2015), Sylwetka ideowa Zygmunta Krasińskiego. Dylematy i meandry polskiej myśli konserwatywnej, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, Fundacja Akademii Humanistycznej.
Stefanowska Zofia (1964), Jeszcze inne pszczoły, „Ruch Literacki”, nr 3, s. 138–139.
Szczeglacka Ewa (2003), Romantyczny „homo legens”. Zygmunt Krasiński jako czytelnik polskich poetów, Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Śliwiński Marian (1996), Tradycja antyczno-chrześcijańska w „Irydionie”, „Pamiętnik Literacki”, nr 2, s. 33–52, https://tiny.pl/wwfdt [dostęp 04.11.2022].
Waśko Andrzej (2001), Zygmunt Krasiński. Oblicza poety, Kraków: Wydawnictwo Arcana.
Zarych Elżbieta (2010), Romantycy, myśliciele, inspiratorzy. Badania nad wpływem filozofii niemieckiej – od Kanta do Hegla – na literaturę polskiego romantyzmu, Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria.
Ziołowicz Agnieszka (2001), „Irydion” Zygmunta Krasińskiego – „na pół dramat, a na pół opisanie i opowiadanie”. Wkręgu estetyczno-genologicznej problematyki dzieła, w: Zygmunt Krasiński – nowe spojrzenia, red. G. Halkiewicz-Sojak, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, s. 259–270.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
