Konstrukcja przestrzeni i jej rola w kreacji podmiotu opowiadania „Studnia i wahadło” Edgara Allana Poego
Abstrakt
Celem artykułu jest ukazanie zależności między konstrukcją przestrzeni w Studni i wahadle Edgara Allana Poego a kreacją bohatera opowiadania – więźnia hiszpańskiej Inkwizycji, poddawanego skomplikowanym torturom. Odwołując się do ustaleń z zakresu geopoetyki oraz do koncepcji fokalizacji w ujęciu Mieke Bal i Shlomith Rimmon-Kennan, autorka analizuje wpływ przestrzeni na zmysły i emocje podmiotu w sytuacji deprywacji sensorycznej. Podejmuje także kwestię ważnych w twórczości Poego i widocznych w opowiadaniu wątków, takich jak tafefobia, gotycyzm oraz idee oświeceniowe. W toku analizy dowodzi, że konstrukcja podmiotu w opowiadaniu wynika w głównej mierze ze sposobu, w jaki doświadcza on i opisuje przestrzeń więziennej celi.
Słowa kluczowe:
przestrzeń literacka, fokalizacja, zmysły, uwięzienie, doświadczenie, emocjeBibliografia
Aguirre Manuel (1990), The Closed Space: Horror Literature and Western Symbolism, Manchester: Manchester University Press.
Ballengee Jennifer (2008), Torture, Modern Experience, and Beauty in Poe’s “The Pit and the Pendulum”, „Modern Language Studies” 2008, Vol. 38, No. 1, s. 26–43.
Bal Mieke (2012), Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji, przeł. zbiorowe pod red. E. Kraskowskiej i E. Rajewskiej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Cascella Marco (2016), Taphophobia and ‘life preserving coffins’ in the nineteenth century, „History of Psychiatry”, Vol. 27, No. 3, s. 345–349.
Engel Leonard W. (1983), Psychological crisis and enclosure in Edgar Allan Poe’s “The Pit and the Pendulum”, „CEA Critic” 1983, Vol. 45, No. 3/4, s. 28–31.
Fisher Benjamin (2008), The Cambridge Introduction to Edgar Allan Poe, Cambridge: Cambridge University Press.
Grassian Stuart (2006), Psychiatric Effects of Solitary Confinement, „Washington University Journal of Law and Policy”, Vol. 22, s. 327–383.
Hammond Alexander (2008), Subverting Interpretation: Poe’s Geometry in “The Pit and the Pendulum”, „The Edgar Allan Poe Review” 2008, Vol. 9, No. 2, s. 5–16.
Jasionowicz Stanisław (2016), Doświadczenie przestrzeni, w: Obrazy świata, przestrzenie dzieła. Literatura–sztuki plastyczne, red. S. Jasionowicz, Kraków: Imaginarium, s. 5–11.
Kasperski Edward (2009), Edgar Allan Poe. Tożsamość i konteksty. Wprowadzenie do lektury, „Tekstualia” 2009, nr 1, s. 15–34.
Kasperski Edward, Nalewajk Żaneta [red.] (2010), Edgar Allan Poe niedoceniony nowator, Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT.
Kavanaugh Aaron, Moe Travis (2005), The Pit and The Pendulum, https://mse.redwoods.edu/darnold/math55/DEproj/ sp05/atrav/ThePitandThePendulum.pdf[dostęp 08.05.2021].
Lawes Rochie (1983), The Dimensions of Terror: Mathematical Imagery in “The Pit and the Pendulum”, „Poe Studies” 1983, Vol. 16, No. 1, s. 5–7.
Lewis Matthew (1998), Mnich: romans, przeł. Z. Sinko, Warszawa: Prószyński i S-ka.
Lundquist James (1969), The Moral of Averted Descent: The Failure of Sanity in “The Pit and the Pendulum”, „Poe Newsletter”, Vol. 2, No. 2, s. 25–26.
Okopień-Sławińska Aleksandra (1987), Relacje osobowe w literackiej komunikacji, w: Problemy teorii literatury. Seria 1. Prace z lat 1947–1964, wyb. H. Markiewicz, Wrocław: Ossolineum, s. 29–43.
Poe Edgar Allan, Studnia i wahadło, przeł. B. Leśmian, https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/ studnia-i-wahadlo.pdf [dostęp 08.05.2021].
Poe Edgar Allan (1956), Przedwczesny pogrzeb, w: E.A. Poe, Opowiadania, przeł. S. Wyrzykowski, Warszawa: Czytelnik.
Poe Edgar Allan, Zagłada domu Usherów, przeł. B. Leśmian, https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/zaglada-domu-usherow.pdf [dostęp 25.04.2022].
Rimmon-Kennan Shlomith (2002), Narrative Fiction: Contemporary Poetics, London–New York: Routledge.
Rybicka Elżbieta (2008), Od poetyki przestrzeni do poetyki miejsca. Zwrot topograficzny w badaniach literackich, „Teksty Drugie”, nr 4, s. 21–38.
Rybicka Elżbieta (2011), Geografia, literatura, wyobraźnia: w stronę wspólnego słownika, „Tematy z Szewskiej”, nr 1 (5), s. 41–45.
Rybicka Elżbieta (2012), Literatura, geografia: wspólne terytoria, w: Od poetyki przestrzeni do geopoetyki, red. E. Konończuk, E. Sidoruk, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 11–25.
Rybicka Elżbieta (2014), Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Kraków: Universitas.
Sadza Agata (2013), „Narratologia” Mieke Bal, „Przekładaniec”, nr 27, 238–245.
Shu-Ting Kao Justine (2017), Poe’s Dissection of the Mind in "The Pit and the Pendulum", Journal of Applied Cultural Studies, Vol. 3, s. 51–70.
Studniarz Sławomir (2008), Tragiczna wizja. Rzecz o nowelistyce Poego, Toruń: Wydawnictwo „Adam Marszałek”.
The Cambridge Companion to Edgar Allan Poe (2002), red. K. Hayes, Cambridge: Cambridge University Press.
Toikkanen Jarkko (2021), At the Cutting Edge: Touch Images in Edgar Allan Poe’s “The Pit and the Pendulum”, „Connotations: A Journal for Critical Debate”, Vol. 30, s. 1–23.
Tuan Yi-Fu (1987), Przestrzeń i miejsce, przeł. A. Morawińska, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Zimmerman Brett (2005), Edgar Allan Poe: Rhetoric and Style, Montreal: McGill Queen’s University Press.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
