Myślę, więc czuję, dotykam, smakuję... O myśleniu Pana Cogito. Kilka refleksji epistemologicznych
Marzenna Cyzman
Instytut Literatury Polskiej, Wydział Filologiczny Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniahttps://orcid.org/0000-0002-5530-2351
Abstrakt
The aim of the article is the attempt to read anewZbigniew Herbert’s poems. The commonly accepted interpretations in Polish literary discourse place them in the context of realistic paradigm. Meanwhile the model of cognition in the poet’s works is not so clear. It is possible to understand it in the constructivist way, taking into consideration Herberts own view that cognition has always active, dynamic, sensual and linguistic character. Ttherefore, it may be perceived as the correlate of languaging/linguistic behaviour of H. Maturana and E. von Glasersfeld.
Słowa kluczowe:
Polish poetry, cognition, constructivism, description, epistemologyBibliografia
Balicki Bogdan (2008), Nauka (o literaturze) z punktu widzenia radykalnego konstruktywizmu, w: Wzorce postrzegania rzeczywistości w nauce i społeczeństwie, red. B. Płonka-Syroka, Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Barańczak Stanisław (1994), Uciekinier z Utopii. O poezji Zbigniewa Herberta, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bielska-Krawczyk Joanna (2012), „Nowe trwanie poza śmierć”. Herbert – sztuka a metafizyka, w: Między nami a światem. Bóg i świat w twórczości Zbigniewa Herberta, red. J.M. Ruszar, R. Sioma, G. Halkiewicz-Sojak, Toruń – Kraków: Wydawnictwo JMR Trans-Atlantyk, s. 95–110.
Bińczyk Ewa (2010), (Post)konstruktywizm na temat technonauki, „Zagadnienia Naukoznawstwa”, nr 2, s. 231–251.
Cyzman Marzenna (2015), Jak radyklana może być radykalna koncepcja interpretacji? O nie-dualizującym modelu interpretacji Josefa Mitterera, „Przegląd Kulturoznawczy”, nr 1, s. 1–14.
Cyzman Marzenna (2015), Nieznośna płynność rzeczy. Dyskurs, retoryka, interpretacja w nie-dualizującym sposobie mówienia, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Cyzman Marzenna (2016), Po „tamtej stronie” interpretacji. Koncepcja interpretacji Ernsta von Glasersfelda i Josefa Mitterera, „Litteraria Copernicana”, nr 3, s. 73–86.
Cyzman Marzenna, Bohuszewicz Paweł (2016), Wokół pojęcia konstruktywizmu, „Litteraria Copernicana”, nr 3, s. 7–14.
Czarkowski Józef (1995), Koncepcja czystego Ja w fenomenologii transcendentalnej Edmunda Husserla, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Filozofia”, nr 16, s. 19–35.
Fish Stanley (2008), Interpretacja, retoryka, polityka, red.A.Szahaj, przeł. K. Arbiszewski i in., Kraków: Univesitas.
Gadenne Volker (2008), The Construction of Realism, „Constructivist Foundations”, Vol. 3, No. 3, special issue: The Non-dualizing Philosophy of Josef Mitterer, s. 153–159.
Glasersfeld Ernst (1984), An introduction to radical constructivism, w: The Invented Reality: How Do We Know What We Believe We Know? (Contributions to Constructivism), ed. P. Watzlawick, New York: W.W. Norton & Company, s. 17–40.
Glasersfeld Ernst (1990), Distinguishing the Observer: An Attempt at Interpreting Maturana, http://vonglasersfeld.com/125.2.
Herbert Zbigniew (2000), Labirynt nad morzem, Warszawa: Zeszyty Literackie.
Herbert Zbigniew (2011), Wiersze zebrane, oprac. edytorskie R. Krynicki, Kraków: Wydawnictwo a5.
Husserl Edmund (1967), Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii, przeł. i przypisami opatrzyła D. Gierulanka, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Husserl Edmund (1990), Idea fenomenologii. Pięć wykładów, przeł. J. Sidorek, wstęp A. Półtawski, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kenny Vincent (2011), Continous Dialogues. Ernst von Glaserseld’s Answers to a Wide Variety of Questioners on the Oikos Web Site 1997–2010, „Constructivist Foundations”, Vol. 6, No. 2, special issue: Commemorative Issue for Ernst von Glasersfeld, s. 204–212.
Kuźma Erazm (2006), Konstruktywizm, w: Konstruktywizm w badaniach literackich, red. E. Kuźma, J. Madejski, A. Skrendo, Kraków: Universitas, s. 1–12.
Maturana Humberto (2010), Ontologia obserwacji. Biologiczne podstawy samoświadomości i fizykalna dziedzina egzystencji, przeł. B. Ryż, w: Radykalny konstruktywizm, Antologia, red. B. Balicki, D. Lewiński, B. Ryż, E. Szczerbuk, Wrocław: Gajt, s. 77–129.
Maturana Humberto R., Varela Francisco J. (1980), Autopoiesis and Cognition. The Realization of the Living, Dordrecht – Boston – London: D. Reidel PublihingCompany.
Między nami a światem. Bóg i świat w twórczości Zbigniewa Herberta (2012), red. Ruszar Józef M., Sioma Radosław, Halkiewicz-Sojak Grażyna, Toruń – Kraków: Wydawnictwo JMR Trans-Atlantyk.
Mikołajczak Małgorzata (2013), „Wierność ziemi”. Związki z Nietzschem, w: tejże, Pomiędzy końcem a apokalipsą. O wyobraźni poetyckiej Zbigniewa Herberta, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, s. 230–272.
Mitterer Josef (1996), Tamta strona filozofii. Przeciwko dualistycznej zasadzie poznania, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa: Oficyna Naukowa.
Mitterer Josef (2004), Ucieczka z dowolności, przeł. A. Zeidler-Janiszewska, Warszawa: Oficyna Naukowa.
Mitterer Josef (2008), (Radical) Constructivism – What Difference Does It Make?, „Constructivist Foundations”, Vol. 3, No. 3, special issue: The Non-dualizing Philosophy of Josef Mitterer, s. 160–162.
Mitterer Josef (2013), On Interpretation, „Constructivist Foundations”, Vol. 8, No. 2, special issue: Non dualism. A Conceptual Revision?, s. 143–147.
Moser Sybille (2008), „Walking and Falling”. Language as Media Embodiment, „Constructivist Foundations”, Vol. 3, No. 3, special issue: The Non-dualizing Philosophy of Josef Mitterer, s. 260–268.
M¨uller Karl H. (2008), Non-dualistic? Radical Constructivist?, „Constructivist Foundations”, Vol. 3, No. 3, special issue: The Non-dualizing Philosophy of Josef Mitterer, s. 181–191.
Neges Katharina (2013), Non-dualism and World. Ontological Questions in the Non-dualizng Mode of Discourse, „Constructivist Foundations”, Vol. 8, No. 2, special issue: Non dualism. A Conceptual Revision?, s. 158–165.
Piotrowska Ewa(2008), Społeczny konstruktywizm a matematyka, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Ruszar Józef M. (2013), Od wydawcy. Spór o istnienie świata, w: M. Śniedziewska, Wierność rzeczywistości. Zbigniew Herbert o postawie wobec świata i problemach jego reprezentacji, Kraków: Wydawnictwo JMR Trans-Atlantyk, s. 125–128.
Schmidt Siegfried (2010), Rzeczywistość obserwatora, w: Radykalny konstruktywizm. Antologia, red. B. Balicki, D. Lewiński, B. Ryż, E. Szczerbuk, Wrocław: Gajt, s. 243–260.
Schmidt Siegfried (2011), From Objects to Processes. A Proposal to Rewrite Radical Constructivism, „Constructivism Foundations”, Vol. 7, No. 1, Target Article by Sigfried J. Schmidt, From Objects to Processes. A Proposal to Rewrite Radical Constructivism, s. 1–9.
Skibiński Adam (2003), Homo Significus. Autorozprawa o poznaniu-języku, Warszawa: Imex – Graf.
Strasser Peter (2008), In, the Nameless God of Dualism. Some Remarks on St. John, the First Non-dualist, and His Renowed Follower, Josef Mitterer, „Constructivist Foundations”, Vol. 3, No.3, special issue: The Non-dualizing Philosophy of Josef Mitterer, s. 269–272.
Śniedziewska Magdalena (2013), Wierność rzeczywistości. Zbigniew Herbert o postawie wobec świata i problemach jego reprezentacji, Kraków: Wydawnictwo JMR Trans-Atlantyk.
Wendland Michał, Wiele twarzy konstruktywizmu. Różnorodność stanowisk konstruktywistycznych i ich klasyfikacje, „Kultura i Historia”, www.kulturaihistoria.umcs.lub lin.pl/archives/5004.
Instytut Literatury Polskiej, Wydział Filologiczny Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Torunia https://orcid.org/0000-0002-5530-2351
Licencja
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
