Przestrzeń kadru / poza kadrem. O fotograficznych ujęciach w „Idzie” i „Zimnej wojnie” Pawła Pawlikowskiego
On photographic shots in Ida and The Cold War
Barbara Kita
Instytut Kulturoznawstwa. Wydział Nauk Humanistycznych. Uniwersytet Śląski w Katowicachhttps://orcid.org/0000-0003-3616-9863
Abstrakt
Podejmowane rozważania koncentrują się na zagadnieniach kształtowania przestrzeni filmowej, kompozycji kadru i tego, co dzieje się poza nim. Założeniem jest badanie estetycznych aspektów filmów, wynikających przede wszystkim z zestawienia ujęć o charakterze fotograficznym (in vivo) z ruchomymi obrazami filmowymi. Niestandardowa kompozycja kadrów w obydwu filmach, oparta na przesunięciu centrum na brzeg kadru (dekadrowanie) oraz multiplikacja dodatkowych ram: okien, drzwi, framug itp. (nadkadrowanie) powodują znaczącą grę przestrzeniami. Zastosowanie przez twórców wymienionych wyżej środków formalnych oraz obrazów nieruchomych (fotograficznych) zmusza odbiorcę do refleksji o przeznaczeniu bohaterów. Bezruch i cisza tak często wykorzystywane w obu filmach, stanowią obiektywne aspekty fotografii, ale przede wszystkim śmierci, która towarzyszy od początku bohaterom filmów Pawła Pawlikowskiego: Wandzie, Idzie, Zuli i Wiktorowi.
Słowa kluczowe:
przestrzeń, film, kadr, fotografia, Paweł PawlikowskiBibliografia
Aumont Jacques (2008), L’image, Paris: Armand Colin Cin´ema.
Aumont Jacques (2012), Que reste-t-il du cin´ema?, Paris: Vrin.
Bal Mieke (2020), Ruch: kinowość w malarstwie i literaturze, przeł. F. Lipiński, „Artium Quaestiones”, nr 31, s. 277–311, DOI: https://doi.org/10.14746/aq.2020.31.10.
Barthes Roland (1971), Trzeci sens. Poszukiwanie na podstawie kilku fotogramów z filmów S.N. Eisensteina, przeł. R. Wyborski, „Kino”, nr 11, s. 37–41.
Bellour Raymond (2020), L’entre-image. Photo, cin´ema, vid´eo, Paris: Editions Mimesis.
Bonitzer Pascal (1982), Le champ aveugle. Essais sur le cin´ema, Paris: Gallimard.
Chik Caroline (2011), L’image paradoxale. Fixit´e et mouvement, Villeneuve d’Ascq: Septentrion Presse Universitaires.
Dubois Philippe (2021), Photographie et Cin´ema. De la diff´erence a l’indistinction, Paris: Editions Mimesis.
Friedberg Anne (2012), Wirtualne okno. Od Albertiego do Microsoftu, przeł. A. Rejniak-Majewska, M. Pabiś-Orzeszyna, Warszawa: Oficyna Naukowa.
Jagielski Sebastian (2018), „Ida”, utrata i wstyd, „Kwartalnik Filmowy”, nr 103, s. 6–21.
Królikiewicz Grzegorz (1992), OFF, czyli hipnoza kina, Warszawa–Łódź: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Łódzki Dom Kultury.
Królikiewicz Grzegorz, Lenczewski Ryszard, Interviews. Cinematography: From Still to Movie,
https://www.lensculture.com/articles/ryszard-lenczewski-cinematography-from-still-to-movie [dostęp 18.09.2022].
Mąka-Malatyńska Katarzyna (2015), Opowiedzieć niewidzialne. Próba analizy filmu „Ida” Pawła Pawlikowskiego, „Narracje o Zagładzie”, nr 1, s. 225–246, DOI: https://doi.org/10.31261/NoZ.2015.01.15.
Metz Christian (2006), Fotografia i fetysz, przeł. A. Oleńska, S. Sikora, „Kwartalnik Filmowy”, nr 54–55, s. 246–254.
Michałowska Marianna (2006), Fragment – fetysz – fotografia, „Kwartalnik Filmowy”, nr 54–55, s. 255–266.
Sosnowska Joanna (2020), Silence as a cinematic expression in the work of Paweł Pawlikowski, „Roczniki Nauk Społecznych”, t. 12(48), nr 2, s. 45–65.
Pawlikowski Paweł (2018), Listy miłosne Pawła Pawlikowskiego, rozm. A. Trzebuchowska, https://przekroj.pl/kultura/listy-milosne-pawla-pawlikowskiego-agatatrzebuchowska [dostęp 18.10.2022].
Instytut Kulturoznawstwa. Wydział Nauk Humanistycznych. Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0003-3616-9863
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
