Afekt i konwencja – budowanie przestrzeni widzenia
Magda Nabiałek
a:1:{s:5:"pl_PL";s:44:"Wydział Polonistyki, Uniwersytet Warszawski";}Abstrakt
Artykuł podejmuje zagadnienie współistnienia dwóch zjawisk w dramacie II połowy XIX wieku i przełomu XIX i XX wieku. Autorka łącząc afekt i konwencję stara się wskazać na bardzo charakterystyczne zarówno dla twórców odradzającej się we Włoszech komedii dell’arte, rosyjskiego bałaganu jak i polskiej baśni dramatyczne zjawisko wykorzystywania zapomnianych, ale i silnie utrwalonych w pamięci kulturowej odbiorców schematów fabularnych, postaci, rozwiązań konstrukcyjnych w celu wywoływania u odbiorcy określonego rodzaju afektów. Te z kolei pozwalały na budowanie więzi z widownią w oparciu o zupełnie nowe zasady współuczestnictwa, które dały początek zjawiskom teatralnym charakterystycznym na twórczości dramatycznej II połowy XX wieku.
Słowa kluczowe:
drama, comedy dell'arte, affect, convention, spaceBibliografia
Angelini Franca (2003), Rasoi. Teatri napoletani del ‘900, Roma: Bulzoni.
Bal Ewa (2007), Lokalność i mobilność kulturowa teatru. Śladami Arlekina i Pulcinelli,
Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Barsotti Anna (2007), Eduardo, Fo e l’attore-autre del Novecento, Roma: Bulzoni.
Braidotti Rosi (2018), Afirmation, Pain and Empowerment, „Asian Journal of Women
Studies”, Vol. 14, No 3, s. 7–36.
Briusow Walery (1993), Niepotrzebna prawda, przeł. B. Stempczyńska, w: O dramacie.
Od Hugo do Witkiewicza, red. E. Udalska, Warszawa: Fundacja Astronomii Polskiej,
s. 414–418.
Chętnik Adam (1926), Dla teatrów amatorskich przegląd 125 sztuk teatralnych, Warszawa:
Księgarnia Polska.
Clayton John Douglas (1993), Pierrot in Petrograd. The Commedia dell’Arte/Balagan in
Twentieth-Century Russian Theatre and Drama, Montreal–Kingstion–London–Buffalo:
Cambridge University Press.
Czabanowska-Wróbel Anna (1996), Baśń w literaturze Młodej Polski, Kraków: Universitas.
Czerska Katarzyna (2019), Teatr Cricot – suma przybliżeń, „Didaskalia”, nr 153, s. 46–54.
Dorak-Wojakowska Lilianna (2019), Dramaturg jako archiwista. O stylu montażu dokumentalnego
Witolda Wandurskiego i sceny robotniczej, „Annales Universitatis Paedagogicae
Cracoviensis. Studia de Cultura”, nr 2, s. 20–35.
Gmys Marcin (2012), „Eros i Psyche”: od powieści scenicznej Jerzego Żuławskiego do opery
Ludomira Różyckiego, Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Got Jerzy, Orzechowski Emil (1974), Repertuar teatru krakowskiego 1845–1865. Cz. 1:
Teatr polski, Warszawa: Instytut Sztuki PAN.
Gracla Jadwiga (2001), Dramaturgia rosyjska przełomu XIX i XX wieku w świetle przemian
teatru w Europie, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Grot Zdzisław (1950), Dzieje sceny polskiej w Poznaniu 1782–1869, Poznań: Nakładem
Prezydium Miejskiej Rady Narodowej.
Kelly Catriona (2006), Petrushka: The Russian Carnival Puppet Theatre, Cambridge: Cambridge
University Press.
Korzeniewski Bohdan (1954), Komedia dell’arte w Warszawie, „Pamiętnik Teatralny”,
nr 3–4, s. 29–56.
Kosofsky Sedgwick Eve (2003), Touching Feeling. Affect, Pedagogy, Performativity, Durham
– London: Duke University Press Books.
Kotow Helena (1982), Tradycje teatru ludowo-jarmarcznego w dramacie Fiodora Sołoguba
„Wańka klucznik i jego paź Jean”, „Zeszyty NaukoweWydziału Humanistycznego
Uniwersytetu Gdańskiego. Filologia Rosyjska”, t. 10, s. 31–41.
Kowalska Agnieszka (2019), Lucjan Rydel i teatr, „Annales Universitatis Paedagogicae
Cracoviensis. Studia Historicolitteraria”, nr 19, s. 21–34.
Lasocka Barbara (1967), Teatr lwowski w latach 1800–1842, Warszawa: Państwowy Instytut
Wydawniczy.
Lo Gatto Ettore (1954), La Commedia dell’arte in Russia. „Rivista di studi teatrali”,
nr 9–10, s. 176–186.
Madej Izabella (2002), Syndrom budy jarmarcznej, czyli symbolizm rosyjski w kręgu arlekinady,
Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Marszałek Agnieszka (1992), Repertuar teatru polskiego we Lwowie 1875–1881, Kraków:
Instytut Sztuki PAN.
Massumi Brian (2013), Autonomia afektu, przeł. A. Lipszyc, „Teksty Drugie” , nr 6,
s. 112–135.
Mazur-Fedak Jolanta (2008), Józef Jarema w międzywojennym teatrze awangardowym Cricot
(I), Kraków: Universitas.
Nicoll Allardyce (1967), W świecie Arlekina. Studium o komedii dell’arte, przeł. A. Dębnicki,
Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Nowicka Elżbieta (2003), Omamienie – cudowność – afekt. Dramat w kręgu dziewiętnastowiecznych
wyobrażeń i pojęć, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Olkusz Piotr, Wąsik Monika [red.] (2017), Teatry dla masowej publiczności, Łódź: Wydawnictwo
Przypis.
Osińska Katarzyna (2013), Metamorfozy „Budy jarmarcznej”: Aleksandr Błok – Wsiełowod
Meyerhold – Tadeusz Kantor, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo”, nr 6,
s. 103–114.
Piotrowska Magdalena (2000), Lubownicy sceny, czyli polskie teatry amatorskie w Wielkopolsce
(1832–1875), Poznań–Kalisz: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Połczyńska Edyta, Załubska Cecylia (1995), Bibliografia przekładów z literatury niemieckiej
na język polski 1800–1990, t. 1: 1800–1918, Poznań: Wydawnictwo Naukowe
UAM.
Roach Joseph (2014), Wprowadzenie: historia, pamięć i performans, przeł. M. Borowski,
M. Sugiera, „Didaskalia”, nr 121–122, s. 22–36.
Rzewuska Elżbieta (1988), Polski dramat ekspresjonistyczny wobec konwencji gatunkowych,
Lublin: Uniwersytet Marii Skłodowskiej-Curie.
Rzewuska Elżbieta (1991), Misterium i moralitet w polskim dramacie międzywojennym,
w: Dramat i teatr religijny w Polsce, red. I. Sławińska, W. Kaczmarek, Lublin:
TN KUL, s. 287–328.
Schneider Rebecca (2011), Performing Remains. Art and War in Times of Theatrical Reenactment,
London–New York: Routledge.
Secomska Henryka (1971), Repertuar warszawskich teatrów rządowych 1863–1890, Warszawa:
Instytut Sztuki PAN.
Skwarczyńska Stefania (1973), Stylizacja i jej miejsce w nauce o literaturze, w: Stylistyka
polska, red. E. Miodońska-Books, A. Kulawik, M. Tatara, Warszawa: Państwowe
Wydawnictwo Naukowe, s. 227–248.
Sobieska Anna (2015), Wokół Aleksandra Błoka. Z dziejów polskiej fascynacji kulturą i literaturą
rosyjską, Warszawa: Fundacja Akademia Humanistyczna.
Stoller Ann Lauea (2002), Colonial archives and the arts of governance, „Archival Science”,
No 2, s. 87–109.
Sugiera Małgorzata (2017), Nażywość, w: Performatyka. Terytoria, red. E. Bal, D. Kosiński,
Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Surma-Gawłowska Małgorzata (2015), Komedia dell’arte, Kraków: Universitas.
Świetlicka Halina (1968), Repertuar teatrów w Warszawie 1832–1862, Warszawa: Instytut
Sztuki PAN.
Taylor Diana (2003), The Archive and the Repertoire, Durham–London: Duke University
Press Books.
Taylor Diana (2014), Archiwum i repertuar: performanse i performatywność. PerFORwhat
studies?, przeł. M. Borowski, M. Sugiera, „Didaskalia”, nr 120, s. 22–38.
Waksmund Ryszard (2005), Młodopolska baśń dramatyczna. Od bajki ludowej do impresji
scenicznej (z zagadnień struktury gatunku), w: Baśnie nasze współczesne, red. J. Ługowska,
Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, s. 11–41.
Wosiek Maria (1975), Historia teatrów ludowych. Polskie zespoły zawodowe 1898–1914,
Wrocław: Instytut Sztuki PAN.
Wypych-Gawrońska Anna (1999), Lwowski teatr operowy i operetkowy w latach 1872–
–1918, Kraków: Universitas.
a:1:{s:5:"pl_PL";s:44:"Wydział Polonistyki, Uniwersytet Warszawski";}
Licencja
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
