Łódź "retro" w kryminałach historycznych
Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest analiza sposobu konstruowaniu obrazu miasta w kryminałach historycznych, których akcja toczy się w Łodzi. Przywołane teksty to: Perkalowy dybuk (2009) Konrada T. Lewandowskiego opowiadający o zdarzeniach z roku 1929, Tramwaj Tanfaniego (2021) Marcina Andrzejewskiego, powieść, której akcja toczy się w 1905 roku, oraz trylogia Krzysztofa Beśki: Trzeci brzeg Styksu (2012), Pocztówka z Londynu (2014) i Dolina popiołów (2015), której fabuła obejmuje lata 1892-1893. Wszystkie wymienione teksty dają ciekawy punkt wyjścia dla pokazania obrazu Łodzi na przełomie wieku XIX i XX oraz w dwudziestoleciu międzywojennym, obrazu kształtowanego w najnowszej literaturze popularnej. Dla wszystkich autorów Ziemia obiecana Władysława Reymonta jest tu wyraźnym punktem wyjścia, niemniej we wszystkich tekstach ten obraz zapośredniczony z najważniejszego „tekstu łódzkiego” komplikuje się. Ostatecznie, jak się zdaje, w tej tak skonwencjonalizowanej formie, jaką jest kryminał historyczny, znajdujemy odbicie współczesnych dylematów miasta, którego mieszkańcy próbują odnaleźć własną tożsamość w meandrach pamięci i zapomnienia o fabrykancko-proletariackiej przeszłości „złego miasta”.
Słowa kluczowe:
kryminał historyczny, literatura popularna, miejskie narracje, przestrzeń miejska, ŁódźBibliografia
Andrzejewski Marcin (2021), Tramwaj Tanfaniego, Łódź: Wydawnictwo Kusiński.
Bartkiewicz Zygmunt (2001), Złe miasto, Łódź: Fundacja Anima.
Beśka Krzysztof (2012), Trzeci brzeg Styksu, Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
Beśka Krzysztof (2013), Pozdrowienia z Londynu, Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
Beśka Krzysztof (2015), Dolina popiołów, Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
Cieślak Tomasz (2021), Miasto-moloch. Trwałe składowe kreacji przestrzeni Łodzi w literaturze do 1939 roku, „Białostockie Studia Literaturoznawcze”, nr 18, s. 7–32.
Domagalska Małgorzata (2018), Ziarno prawdy? Mord rytualny w polskich kryminałach retro, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, 4 (50), s. 209–222.
Izdebska Agnieszka (2016), hasło: Kryminał historyczny, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, t. 59, z. 4, s. 137–143.
Jedlicki Jerzy (1988), Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują: studia z dziejów idei i wyobraźni XIX wieku, Warszawa: PWN.
Lemann Natalia (2014), hasło: Steampunk, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, t. 57, z. 1, s. 344–349.
Lewandowski Konrad T. (2009), Perkalowy dybuk. Powieść kryminalna retro, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Liszewski Stanisław [red.] (2009), Łódź. Monografia miasta, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
Popiel Magdalena (1979), Od topografii do przestrzeni mitycznej. Analiza przestrzeni w „Ziemi obiecanej” Reymonta, „Pamiętnik Literacki”, z. 4, s. 89–131.
Popiel Magdalena (1995), Metamorfozy Piekła. O retoryce antycywilizacyjnej w powieści młodopolskiej, w: Stulecie Młodej Polski, red. M. Podraza-Kwiatkowska, Kraków: Universitas, s. 349–357.
Ratajska Krystyna (2002), Jedyna patriotyczna legenda Łodzi, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” z. 5, s. 115–125.
Reymont Władysław (1996), Ziemia obiecana, oprac. M. Popiel, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Roszczynialska Magdalena, Wądolny-Tatar Katarzyna [red.] (2015), Nowe poetyki miejskie. Z problematyki urbanistycznej w literaturze XX i XXI wieku, Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP.
Rybicka Elżbieta (2003), Modernizowanie miasta. Zarys problematyki urbanistycznej w nowoczesnej literaturze polskiej, Kraków: Universitas.
Samuś Paweł [red.] (1997), Polacy, Niemcy, Żydzi. Sąsiedzi dalecy i bliscy, Łódź: Instytut Historii Uniwersytetu Łódzkiego.
Śmiechowski Kamil (2012), Z perspektywy stolicy. Obraz Łodzi w warszawskich tygodnikach społeczno-kulturalnych (1881–1905), Łódź: Wydawnictwo Ibidem.
Śmiechowski Kamil (2022), Historyczne dziedzictwo a tożsamość współczesnej Łodzi. Wyzwania w procesie regeneracji miasta, w: Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość Łodzi, t. 1: Historia i tożsamość miasta przemysłowego, red. K. Śmiechowski, Łódź: Wydawnictwo
Uniwersytetu Łódzkiego, s. 247–269.
Śmiechowski Kamil [red.] (2022), Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość Łodzi, t. 1: Historia i tożsamość miasta przemysłowego, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Tuwim Julian (1955), Dzieła zebrane, Warszawa: Czytelnik.
Zysiak Agata, Śmiechowski Kamil, Piskała Kamil, Marzec Wiktor, Kaźmierska Kaja, Burski Jacek (2021), Z bawełny i dymu. Łódź – miasto przemysłowe i dyskursy asynchronicznej nowoczesności 1897–1994, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
