Pejzaże umierania i żałoby w polskiej literaturze ostatnich dekad
Abstrakt
Artykuł podejmuje zagadnienie narratywizacji utraty i żałoby w literaturze polskiej ostatnich dekad, w perspektywie zwrotu przestrzennego. Analizując Zapiski z nocnych dyżurów Jacka Baczka, Ostatnie historie Olgi Tokarczuk oraz Sorge Aleksandry Zielińskiej, autorka rozważa przydatność takich kategorii jak heterotopia afektywna, topografia emotywna i geografia afektualna oraz performatywność miejsca do nakreślenia swoistego literackiego pejzażu żałoby i umierania. Zawarte w artykule rozważania mają na celu zwrócenie uwagi na przestrzenny, a nie tylko czasowy wymiar doświadczeń związanych ze śmiercią.
Słowa kluczowe:
zwrot przestrzenny, przestrzeń, heterotopia afektywna, żałoba, śmierćBibliografia
Adelgejm Irina (2020), Doświadczenie tanatyczne i przezwyciężenie trwogi tanatycznej w powieściach Olgi Tokarczuk „Ostatnie historie” i „Anna In w grobowcach świata”, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 1, s. 11–22.
Ari`es Philippe (1993), Śmierć odwrócona, w: Antropologia śmierci. Myśl francuska, wybr. i przeł. S. Cichowicz, J.M. Godzimirski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Baczak Jacek (2021), Zapiski z nocnych dyżurów, Lusowo: Wydawnictwo Wolno.
Czaja Dariusz (2021), Przed obliczem, w: J. Baczak, Zapiski z nocnych dyżurów, Lusowo: Wydawnictwo Wolno.
Dutka Elżbieta (2015), Wędrujące pojęcie, czyli geopoetyka w teorii i praktyce, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 1, s. 281–287.
FoucaultMichel (2005), Inne przestrzenie, przeł. A. Rejniak-Majewska, „Teksty Drugie”, nr 6, s. 117–125.
Gęsina Tomasz (2016), Co było przed geopoetyką? Kategoria przestrzeni w literaturoznawstwie polskim – rekonesans, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 1, s. 167–178.
Gieba Kamila (2015), Zwroty ku przestrzeni w badaniach literackich – próba uporządkowania pojęć i podstawowe rozróżnienia, „Przestrzenie Teorii”, nr 23, s. 27–38.
Gogola Weronika (2017), Po trochu, Wrocław: Wydawnictwo Książkowe Klimaty.
Jeziorkowska-Polakowska Anna (2016), Geopoetyka jako pojęcie wędrujące, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 1, s. 191–197.
Kaczmarek Agnieszka (2016), Od milczenia do opowieści. Kulturowe dyskursy o umieraniu i śmierci, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Kłosińska Krystyna (2006), Praca żałoby, w: K. Kłosińska, Miniatury. Czytanie i pisanie „kobiece”, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Larenta Anna (2015), Literatura wytwarzająca miejsce. Performatywność utworów Olgi Tokarczuk na przykładzie opowiadania „Bardo. Szopka”, w: Przestrzenie geo(bio)graficzne w literaturze, red. E. Konończuk, E. Sidoruk, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 317–332.
Ładoń Monika (2019), Choroba jako literatura. Studia maladyczne, Katowice: Stowarzyszenie Inicjatyw Wydawniczych – Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
Morawiec Arkadiusz (2006), Estetyczne, metafizyczne, etyczne (i wątpliwości) – „Zapiski z nocnych dyżurów” Jacka Baczaka, w: Antynomie wartości. Problematyka aksjologiczna w literaturze i dydaktyce, red. A. Morawiec, R. Jagodzińska, A. Klepaczko, Łódź: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej, s. 193–213.
Rabizo-Birek Magdalena (2013), Pierwsze i drugie czytanie „Ostatnich historii”, w: Światy Olgi Tokarczuk, red. M. Rabizo-Birek, M. Pocałuń-Dydycz, A. Bienias, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego: Stowarzyszenie Literacko-Artystyczne Fraza, s. 155–180.
Rybicka Elżbieta (2008), Od poetyki przestrzeni do polityki miejsca. Zwrot topograficzny w badaniach literackich, „Teksty Drugie”, nr 4, s. 21–38.
Rybicka Elżbieta (2012), Zwrot topograficzny w badaniach literackich. Od poetyki przestrzeni do polityki miejsca, w: Kulturowa teoria literatury 2. Poetyki, problematyki, interpretacje, red. R. Nycz, T. Walas, Kraków: Universitas, s. 311–343.
Rybicka Elżbieta (2014), Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Kraków: Universitas.
Serkowska Hanna (2016), Zapiski z (przechodniości) bezradności, „Autobiografia. Literatura, Kultura, Media”, nr 2, s. 115–123.
Siewior Kinga (2013), Tożsamość odzyskana? (Re)transkrypcje doświadczenia migracyjnego w powieści neo-post-osiedleńczej, „Teksty Drugie”, nr 3, s. 266–289.
Sławiński Janusz (1978), Przestrzeń w literaturze: elementarne rozróżnienia i wstępne oczywistości, w: Przestrzeń i literatura, red.M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 9–22.
Sontag Susan (2016), Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory, przeł. J. Anders, Kraków: Wydawnictwo Karakter.
Szewczyk Joanna (2022), Kobiece narracje kryzysu. Doświadczenie żałoby w „Sorge” Aleksandry Zielińskiej, „Jednak Książki. Gdańskie Czasopismo Humanistyczne”, nr 14, s. 67–81.
Tokarczuk Olga (2004), Ostatnie historie, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Tokarczuk Olga (2012), Pstrąg w migdałach, w: O. Tokarczuk, Moment niedźwiedzia, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Walter Tony (2015), Nowy model żałoby: strata i biografia, przeł. A. Piskozub-Piwosz, w: Społeczne i kulturowe reprezentacje śmierci. Antologia tekstów, red. A. E. Kubiak, M. Zawiła, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Witoś Katarzyna (2009), Literatura a psychologia głębi: „Ostatnie historie” Olgi Tokarczuk czyli droga do indywiduacji C.G. Junga, „Annales Universitatis Pedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria”, nr 9, s. 206–218.
Wójtowicz Aleksandra (2014), Pałac Staszica jako heterotopia afektywna – refleksja humanistyczna w planowaniu przestrzennym, „Teksty Drugie”, nr 6, s. 305–320.
Zielińska Aleksandra (2019), Sorge, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B. – Grupa Wydawnicza Foksal.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
