Twórczość między dwoma kulturami, językami, tożsamościami, czyli polsko-niemieccy pisarze „transkulturowi” i ich niemieckie opowieści literackie
English
Agnieszka Palej
Wydział Filologiczny. Uniwersytet Jagiellońskihttps://orcid.org/0000-0002-2173-6047
Abstrakt
Przedmiotem rozważań w artykule jest twórczość przedstawicieli tzw. literatury migracyjnej, pisarek i pisarzy polskiego pochodzenia (m.in. Dariusza Muszera, Radka Knappa, Artura Beckera, Adama Soboczynskiego, Matthiasa Nawrata, Aleksandry Tobor, Sabriny Janesch i Emilii Smechowski). Reprezentują oni średnie i młode pokolenie, a w ich tekstach odnajdujemy (jawną lub ukrytą) refleksję nad własną tożsamością, doświadczeniem migracji, rolą oddziaływania „starej” i „nowej” kultury w procesie kształtowania się „transkulturowej” tożsamości bohaterów i wynikające z tego konsekwencje. Zarówno pisarze, jak i wykreowane przez nich w tekstach literackich postaci tworzą hybrydyczne lub wielorakie tożsamości. Są zakotwiczeni w dwóch kulturach, w których uczestniczą. W ten sposób polsko-niemiecka literatura migracyjna zajmuje szczególną pozycję: jest osadzona w dwóch literaturach i obszarach kulturowych jednocześnie lub pomiędzy nimi. Teksty literackie stają się narracjami transnarodowymi i poruszają tematy związane z przekraczaniem granic, migracją, tożsamością, historią i różnorodnością kulturową.
Słowa kluczowe:
polsko-niemiecka literatura migracyjna, tożsamość transkulturowa, tożsamość hybrydyczna, narracje transnarodoweBibliografia
Ackermann Irmgard (2008), Die Osterweiterung in der deutschsprachigen „Migrantenliteratur“ vor und nach der Wende, w: Eine Sprache – viele Horizonte... Die Osterweiterung der deutschsprachigen Literatur. Porträts einer neuen europäischen Generation, red. M. Bürger-Koftis, Wien: Praesens Verlag, s. 13–22.
Balzer Vladimir (2008), Zwischen den Welten, „Die Welt”, nr 275, s. 2.
Balzer Vladimir (2009), Deutsche Geschichten über die polnische Heimat: Artur Becker, DeutscheWelle, Literatur, 03.03.2009, http://www.dw.de/deutsche-geschichten-%C3%BCber-die-polnische-heimat-artur-becker//a-4066790.
Barańczak Stanisław (1990), E. E., przybysz z innego świata, w: S. Barańczak, Tablica z Macondo. Osiemnaście prób wytłumaczenia, po co i dlaczego się pisze, Londyn: Aneks, s. 191–199.
Becker Artur (2019), Kosmopolacy i Kosmopolska. W poszukiwaniu europejskiego domu. Eseje, przeł. J. Dąbrowski i in., Kraków: Universitas.
Bhabha Homi K., Die Verortung der Kultur. Aufsätze, przeł. J. Freudl, M. Schiffmann, Tübingen: Stauffenburg 2000.
Czapliński Przemysław (2013), Kontury mobilności, w: Poetyka migracji. Doświadczenie granic w literaturze polskiej przełomu XX i XXI wieku, red. P. Czapliński, R. Makarska, M. Tomczok, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 9–42.
Gosk Hanna [red.] (2012), Narracje migracyjne w literaturze polskiej XX i XXI wieku, Kraków: Universitas.
Henseler Daniel, Makarska Renata [red.] (2013), Polnische Literatur in Bewegung. Die Exilwelle der 1980er Jahre, Bielefeld: transcript Verlag 2013.
Hillgruber Katrin (2009), Vom verlorenen Spiegelbild. Die drei Chamisso-Preisträger Artur Becker, Tzveta Sofronieva und Maria Cecilia Barbetta über ihre slawisch-südamerikanischen Gefühle und die deutsche Grammatik, „Frankfurter Rundschau”, nr 54, s. 34.
Kimmich Dorothee, Schahadat Schamma [red.] (2012), Kulturen in Bewegung. Beiträge zur Theorie und Praxis der Transkulturalität, Bielefeld: transcript Verlag.
Knapp Radek (1996), „Wien und Warschau sind für mich zu einer Stadt zusammengeschmolzen“. Radek Knapp im Gespräch mit Christa Stippinger, w: Jeder ist anderswo ein Fremder. Interkulturelle Reihe des Vereins Exil im Amerlinghaus, red. Ch. Stippinger, t. 1, Wien, s. 145–148.
Loew Peter Oliver (2014), Wir Unsichtbaren. Geschichte der Polen in Deutschland, München: C.H. Beck.
Loew Peter Oliver (2017), My niewidzialni. Historia Polaków w Niemczech, przeł. J. Górny, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Löffler Sigrid (2013), Die neue Weltliteratur und ihre großen Erzähler, München: C.H. Beck.
Muszer Dariusz (2008), Wolność pachnie wanilią, Szczecin: Wydawnictwo Forma.
Nawrat Matthias (2016), Wszystkie śmierci dziadka Jurka, przeł. A. Wziątek, Wrocław: Bukowy Las.
Neubauer Hans-Joachim (2009), Wer die Heimat verlässt, kann sie beschwören. Artur Becker und Michael Mertes sprechen über Politik und Literatur, „Rheinischer Merkur”, nr 41, s. 18.
Reichwein Marc (2007), Diesseits und jenseits des Skandals. Literaturvermittlung als zunehmende Inszenierung von Paratexten, w: Literatur als Skandal. Fälle – Funktionen – Folgen, red. Johann Holzner, Stefan Neuhaus, Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, s. 89–99.
Schmitz Helmut (2009), Einleitung von der nationalen zur internationalen Literatur, w: Von der nationalen zur internationalen Literatur. Transkulturelle deutschsprachige Literatur und Kultur im Zeitalter globaler Migration, red. H. Schmitz, Amsterdam: Rodopi, s. 7–15.
Schmitz Helmut [red.] (2009), Von der nationalen zur internationalen Literatur. Transkulturelle deutschsprachige Literatur und Kultur im Zeitalter globaler Migration, Amsterdam: Rodopi.
Smechowski Emilia (2015), Ich bin wer, den du nicht siehst, „Taz am Wochenende”, 2.05.2015, https://taz.de/Ich-bin-wer-den-du-nicht-siehst/!868119/.
Smechowski Emilia (2017), Wir Strebermigranten, Berlin: Hanser.
Smechowski Emilia (2018), My, super imigranci. Reportaż, przeł. B. Nowacki,Warszawa: Prószyński i S-ka.
Soboczynski Adam (2008), Polski Tango. Eine Reise durch Deutschland und Polen, Berlin: Aufbau Verlag.
Steinberg Jan Philipp (2006), Wodka und Bier nie durcheinander trinken „Polski Tango“: Interview mit Autor Adam Soboczynski über gespaltene Identitäten, „Münchner Merkur”, 8.09.2006, http://www.merkur-online.de/nachrichten/kultur/wodka-bierdurcheinander-trinken-214708.html.
(STH) (2007), Pralle Bilder aus dem heutigen Polen. Adam Soboczynski las aus seinem Buch „Polski Tango“, „Kieler Nachrichten”, 06.11.2007.
Szymańska Eliza (2019), „Nowi Niemcy”(?) – refleksje o byciu migrantem w twórczości autorek o polskich korzeniach, „Transfer. Reception Studies”, t. 4, s. 109–121.
Tobor Aleksandra (2016), Minigolf Paradiso. Roman, Reinbek bei Hamburg: Rowohlt Taschenbuch Verlag.
Trepte Hans-Christian (2013), Zwischen den Sprachen und Kulturen. Sprachverweigerung, Sprachwechsel und Mehrsprachigkeit von Schriftstellern polnischer Herkunft vor und nach 1989/90, w: Polnische Literatur in Bewegung. Die Exilwelle der 1980er Jahre, red. Daniel Henseler, Renata Makarska, Bielefeld: transcript Verlag, s. 269–285.
Wydział Filologiczny. Uniwersytet Jagielloński https://orcid.org/0000-0002-2173-6047
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
