Wokół definicji i historii mangi
Marcin Chudoba
Wydział Nauk Humanistycznych. Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowejhttps://orcid.org/0000-0002-1005-9693
Abstrakt
Artykuł podejmuje zagadnienie historii komiksu japońskiego, obejmującej okres od VI wieku naszej ery do współczesności oraz jego związków ze sztuką Kraju Kwitnącej Wiśni. W toku rozważań zwrócono uwagę na przesadne uszlachetnianie korzeni opowieści obrazkowych przez ich badaczy. Wskazano również, że czynnikami mającymi największy wpływ na narodziny mangi były: powstanie prasy, kontakt z Europejczykami w XIX wieku, okupacja Japonii przez Stany Zjednoczone oraz amerykańska popkultura. Omówiono również etymologię słowa manga oraz zwrócono uwagę na jego wieloznaczność.
Słowa kluczowe:
manga, historia mangi, komiks japoński, sztuka japońskaBibliografia
Alberowa Zofia (1988), Sztuka japońska w zbiorach polskich, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Bąk Filip (2016), O znaczeniotwórczych możliwościach dymków i chmurek, w: Komiks. Wokół warstwy wizualnej, red. J. Czaja, M. Traczyk, Poznań: Instytut Kultury Popularnej, Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu, s. 69–92.
Berndt Jaqueline (b.r.), Manga a manga – różnice i podobieństwa między współczesnym komiksem japońskim a dziełem Hokusai manga, w: Sprawozdanie z działalności Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha 2007, red. J. Stawarz, przeł. J. Juryś, W. Laskowska, E. Machotka, Y. Matsuzaki, Kraków: Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha: s. 57–72.
Berndt Jaqueline, Berndt Enno (2015), Magazines and Books: Changes in the Manga Market, w: Berndt Jaqueline, Manga: Medium, Kunst und Material, Leipzig: Leipziger Universit¨atsverlag, s. 227–239.
Birek Wojciech (2014), Z teorii i praktyki komiksu. Propozycje i obserwacje, Poznań: Centrala.
Bolałek Radosław (2012), Manga. Termin niepotrzebny?, „Zeszyty Komiksowe” nr 13, s. 34–36.
Bouissou Jean-Marie (2010), Manga: A Historical Overview, w: Manga. An Anthology of Global and Cultural Perspectives, red. T. Johnson-Woods, New York: Continuum, s. 17–33.
Bryce Mio, Davis Jason (2010), An Overview of Manga Genres, w: Manga. An Anthology of Global and Cultural Perspectives, red. T. Johnson-Woods, New York: Continuum, s. 34–61.
Dunin Janusz, Szyłak Jerzy (1997), Komiks, w: Słownik literatury popularnej, red. T. Żabski, Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Warszawskiej, s. 176–179.
Hemmann Kathryn (2020), Manga Cultures and the Female Gaze, Philadelphia, Pennsylvania: Palgrave Macmillan.
Ingulsrud John E., Allen Kate (2009), Reading Japan Cool. Patterns of Manga Literacy and Discourse, Lanham: Lexington Books.
Ito Kinko (2005), A History of Manga in the Context of Japanese Culture and Society, „The Journal of Popular Culture”, Vol. 38, No. 3, s. 456–475.
Ito Kinko (2008), Manga in Japanese History, w: Japanese Visual Culture. Explorations in the World of Manga and Anime, red. M. W. MacWilliams, Armonk, New York, London, England: M.E.Sharpe, s. 26–47.
Kołsut Rafał (2019), Pradziadkowie Supermana – genealogia komiksowych superbohaterów, w: Heroica. Bohaterstwo w literaturze i kulturze europejskiej, red. A. Gawarecka, W. Szturc, E. Wesołowska, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Koyama-Richard Brigitte (2008), Manga. 1000 lat historii, przeł. M. Domagalska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Krzyżanowska Joanna (2019), Otaku – zarys znaczenia terminu, w: Chińskie bajki. Fandom mangi i anime w Polsce, red. D. Brzostek, A. Kobus, K. Marak i M. Markocki, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, s. 19–36.
Kubiak Ho-Chi Beata (2009), Estetyka i sztuka japońska. Wybrane zagadnienia, Kraków: Universitas.
Materne Agnieszka (2019), Fenomen mangi i anime w środowisku młodzieżowym. Studium dyfuzji kultur, Kraków: Impuls.
McCloud Scott (2015), Zrozumieć komiks, przeł. M. Błażejczyk, Warszawa: Kultura Gniewu.
Nowak Bogusław (2007), Słownik znaków japońskich, wyd. VI, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Petersen Robert S. (2011), Comics, Manga, and Graphic Novels. A History of Graphic Narratives, Santa Barbara, California: Praeger.
Schodt Frederik L. (1997), Manga! Manga! The World of Japanese Comics, Tokyo: Kodansha International Ltd.
Schodt Frederik L. (2007), The Astro Boy Essays. Osamu Tezuka, Mighty Atom, and The Manga-Anime Revolution, Berkley, California: Stone Bridge Press.
Sutkowska Agata (2019), Tworzenie mangi w Polsce, w: Chińskie bajki. Fandom mangi i anime w Polsce, red. D. Brzostek, A. Kobus, K. Marak i M. Markocki, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, s. 37–74.
Szyłak Jerzy (1999), Komiks w kulturze ikonicznej XX wieku. Wstęp do poetyki komiksu, Gdańsk: Słowo / Obraz Terytoria.
Szyłak Jerzy (2000), Komiks, Kraków: Znak.
Szyłak Jerzy (2009), Komiks: świat przerysowany, wyd. 2, Gdańsk: Słowo / Obraz Terytoria.
Tubielewicz Jolanta (1984), Historia Japonii, Wrocław: Ossolineum.
Witkowska Ewa (2012), Komiks japoński w Polsce. Historia i kontrowersje, Toruń: Wydawnictwo Kirin.
Zaremba-Penk Joanna (2019), Ikonografia mangi. Wpływ tradycji rodzimej i zachodnich twórców na wybranych japońskich artystów mangowych, Bydgoszcz: Wydawnictwo Kirin.
Zarychta Karolina (2015), Zarys historii mangi, „Gdańskie Studia Azji Wschodniej” z. 7, s. 159–173, https://www.ejournals.eu/GSAW/2015/Zeszyt-7-2015/art/4928/.
Netografia:
Kanji 漫, Słownik jisho.org, https://jisho.org/search/%E6%BC%AB%20%23kanji [dostęp 07.02.2022].
Kanji 画, Słownik jisho.org, https://jisho.org/search/%E7%94%BB%20%23kanji [dostęp 07.02.2022].
Oczko (pseud.), Recenzja mangi Thomas no Shinzou, https://manga.tanuki.pl/strony/manga/1331-thomas-no-shinzou/rec/574 [dostęp 14.05.2023].
Wydział Nauk Humanistycznych. Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej https://orcid.org/0000-0002-1005-9693
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
