„Łakome” Małgorzaty Lebdy jako przykład tekstu maladycznego
Abstrakt
W artykule zaproponowano interpretację debiutanckiej powieści Małgorzaty Lebdy Łakome, będącej zapisem doświadczeń bohaterki związanych z chorobą nowotworową jej babci. Utwór jest formą kancerografii, w której autorka łączy elementy autobiograficzne z literacką fikcją, ukazując intymne przeżycia bohaterów i ich walkę z chorobą. Jak zauważyła Susan Sontag, każdy z nas należy zarówno do świata zdrowych, jak i chorych. Przez wieki zmieniały się sposoby radzenia sobie z chorobami, od magii i ziołolecznictwa po współczesne holistyczne podejście do zdrowia, uwzględniające fizyczne, psychiczne i duchowe aspekty człowieka. Jedną z metod walki z chorobą jest pisanie, np. pamiętnika. Narracje chorobowe, zwane również patografiami, odgrywają rolę terapeutyczną, pomagając autorom i czytelnikom w przetwarzaniu emocji związanych z chorobą. Wpisując się w dyskurs maladyczny, Lebda pokazuje, że choroba wpływa na całe otoczenie chorego, a wszyscy, zarówno ludzie, jak i zwierzęta, są równi wobec śmierci.
Słowa kluczowe:
narracja maladyczna, medycyna narracyjna, proza poetycka, liberatura, ekokrytykaBibliografia
Baranowska Magdalena (1994), To jest wasze życie. Być sobą w chorobie przewlekłej, Kraków: Wydawnictwo Znak.
Błaszczyk Marek (2022), Terapeutyczny fenomen pisania. „Kultura Współczesna”, nr 1, s. 175–182.
Boruszkowska Iwona (2016), Defekty. Literackie auto/pato/grafie – szkice, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Dombrowski Adam, Żarski Waldemar [red.] (2018), Dyskurs (para)medyczny. Gatunki – funkcje – przeobrażenia, Kraków: Collegium Columbinum, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.
Fajfer Zenon (2010), Liberatura czyli literatura totalna. Teksty zebrane z lat 1999–2009, Kraków: Wydawnictwo Ha!art.
Fracastoro Girolamo (2024), Syfilis albo choroba galijska, przeł., opr. i komt. T. Sapota, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Grzegorzewska Małgorzata, Ganczar Maciej, Gielata Ireneusz [red.] (2024), Pandemia albo końcówka. Kulturowe świadectwa czasów zarazy, Gdańsk: Słowo/ Obraz Terytoria.
Kaczmarek Agnieszka (2016), Od milczenia do opowieści: Kulturowe dyskursy o umieraniu i śmierci, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Karolak Sylwia (2015), Świat z deficytem czarów, „Narracje o Zagładzie”, nr 1, s. 309–318.
Koper Beata (2024), Sublingualis. Problemy i poetyki dyskursu medycznego w literaturze polskiej po roku 1989, Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.
Lebda Małgorzata (2016), Matecznik, Poznań:Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu.
Lebda Małgorzata (2023), Łakome, Kraków: Wydawnictwo Znak.
Lebda Małgorzata, Siderski Rafał (2024), Dopływy, drgania, powidoki i pieśni na brzegach, Warszawa: Warstwy.
Lekowska Daria (2018), Sprawy ziemi. (Eko)poetyka Małgorzaty Lebdy, „Poznańskie Studia Polonistyczne” Seria Literacka, nr 33, s. 185–201.
Ładoń Monika (2019), Choroba jako literatura. Studia maladyczne, Katowice: Stowarzyszenie Inicjatyw Wydawniczych, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.
Michalski Mateusz A. (2023), Choroba i środowisko – ekowidmontologiczna lektura „Łakomych” Małgorzaty Lebdy, „Ruch Literacki”, nr 5, s. 723–738.
Morzyńska-Wrzosek Beata (2018), Choroba – bliski – utrata. Narracja maladyczna w późnej poezji Ludmiły Marjańskiej, „Europa Orientalis”, nr 37, s. 227–245.
Okupnik Małgorzata (2018), W niewoli ciała. Doświadczenie utraty zdrowia i jego reprezentacje, Kraków: Universitas.
Paszko Izabela (2003), Między życiem a śmiercią – o cierpieniu i wolności wyboru (na podstawie Esther Stefana Chwina), „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria”, nr 3, s. 219–232.
Redi Francesco (2023), Obserwacje na temat żmij. Bachus w Toskanii, przeł. B. Sosnowska, R. Sosnowski, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Sawicka-Mierzyńska Katarzyna (2023), O śmierci mów łagodnie, „Książki. Magazyn do Czytania”, nr 4, s. 11.
Serkowska Hanna (2021), Mapowanie narracji maladycznych, „Teksty Drugie”, nr 1, s. 172–183.
Sontag Susan (2016), Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory, przeł. J. Anders, Kraków: Wydawnictwo Karakter.
Szemiel Małgorzata (2019), Znaczenie pogrzebu dla przeżywania żałoby, w: Pogrzeb w prawie kanonicznym i prawie świeckim, red. E. Kruk, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II, s. 167–180.
Szubert Mateusz (2019), Narracyjność choroby i nadejście medycyny jutra, „Kultura Współczesna”, nr 4, s. 76–92.
Zierkiewicz Edyta (2012), Patografia jako zjawisko kulturowe i jako narzędzie nadawania znaczeń chorobie przez współczesnych pacjentów, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja”, nr 1, s. 49–61.
Zaharias George (2018), What is narrative-based medicine, „Canadian Family Physician”, vol. 64, no. 3, s. 176–180.
Źródła internetowe
[B.a.], Małgorzata Lebda, https://www.tygodnikpowszechny.pl/autor/malgorzatalebda-16052 [dostęp 20.07.24].
Kudyba Wojciech, Małgorzata Lebda, https://instytutksiazki.pl/literatura,8,indeksautorow,26,malgorzata-lebda,854.html [dostęp 20.07.24].
Małochleb Paulina, A jakoby nikogo nie było, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/ksiazki/1770008,1,recenzja-ksiazki-mariusz-szczygiel-nie-ma.read [dostęp 20.07.24].
Mąkowska Joanna (2023), Radykalne rzeczy, https://www.dwutygodnik.com/artykul/10954-radykalne-rzeczy.html [dostęp 20.07.2024].
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
