W świecie dusz „ukradzionych”. Olega Bogajewa czytanie Gogola
Weronika Biegluk-Leś
Wydział Filologiczny. Uniwersytet w Białymstokuhttps://orcid.org/0000-0003-3596-1357
Abstrakt
W artykule poddano analizie dramat Olega Bogajewa Baszmaczkin. Cud płaszcza w jednym akcie, postmodernistyczny remake kanonicznego opowiadania Nikołaja Gogola Płaszcz. Autorka artykułu zwraca szczególną uwagę na konsekwentne rozbijanie binarnych opozycji w obrazie świata przedstawionego oraz maksymalizację strategii gry, gdy – na przykład – Bogajew do granic absurdu doprowadza kategorię podmiotowości. Dramaturg zachowuje i reinterpretuje główne elementy fabuły opowiadania Gogola (grabież, semantyka płaszcza, śmierć bohatera), modyfikując strukturę i kompozycję pierwowzoru, wprowadzając plejadę nowych postaci oraz brutalizując świat przedstawiony poprzez eskalację przemocy. Opowiadając ponownie historię „małego człowieka” Akakija Akakijewicza Bogajew postrzega go jako realizację archetypu świadomości rosyjskiej. Pokazuje etyczne i psychologiczne konsekwencje eskapizmu oraz traumatyzującą, destrukcyjną rolę przemocy. Specyfika prowadzonego przez Bogajewa dialogu z klasyką ma charakter sprzężenia zwrotnego, ponieważ łączy ogląd współczesności przez pryzmat klasyki z oglądem klasyki „oczami współczesności”. Dialog ten ukazuje zarówno aktualność spojrzenia na rosyjską rzeczywistość Gogola, jak i uniwersalność poruszanych przez niego tematów.
Słowa kluczowe:
nowy dramat, remake, intertekstualność, mały człowiekBibliografia
Belokurova Svetlana (2006), Slovar’ literaturovedˇceskih terminov, Sankt-Peterburg: Paritet, s. 314.
Berdâev Nikolaj (1990), Duhi russkoj revolûcii, w: Iz glubiny. Sbornik statej o russkoj revolûcii, S.A. Askol’dov, N.A. Berdâev, S.A. Bulgakov i dr., Moskva: Izd-vo Moskovskogo universiteta, s. 55–90.
Bogaev Oleg (2008), Baˇsmaˇckin, w: O. Bogaev, N. Kolâda, V. Sigarev, M. Ugarov, O. ˇSiˇskin, Parfûmer i dr. inscenirovannye personaˇzi, Moskva: Korovaknigi, s. 5–62.
Bogaev Oleg (2012), Baˇsmaˇckin, w: O. Bogaev, Russkaâ narodnaâ poˇcta: 13 komedij, cost. V.È. Ishakov, Ekaterinburg: Zˇ urnal „Ural”, s. 365–424.
Breeva Tat’âna, Ihsanova Anna (2015), Rimejkovaâ strategiâ v „novoj drame” rubeˇza XX–XXI vekov (M. Ugarov „Smert’ Il’i Il’iˇca”), „Filologiâ i Kul’tura. Philology and Culture”, nr 3, s. 191–196.
Bykov Dmitrij (2017), Programma Odin ot 13-go oktâbrâ 2017 goda, „O ˇcëm King rasskazal v «Kèrri»?”, radio Èho Moskvy, https://ru-bykov.livejournal.com/4544700.html, [dostęp 7.02.23].
Cˇ ernâk Mariâ (2005), Fenomen massovoj literatury XX veka: monografiâ, Sankt-Peterburg: Izd-vo RGGU im. A.I. Gercena.
Cˇ ernâk Mariâ (2009), S Gogolem na druzˇeskoj noge: ûbilejnye zametki, „Znamâ”, nr 6, s. 181–187.
Culler Jonathan (1981), The Pursuit of Signs, London: Publisher Routledge & Kegan Paul.
Èjhenbaum Boris (1919), Kak sdelana „ ˇ Sinel’” Gogolâ, w: Poètika, Petrograd: 18-aâ Gosudarctvennaâ tipografiâ, s. 151–165.
Emec Evgenij, Âkimova Svetlana (2016), Razvitie temy «malen’kogo ˇceloveka» v proizvedeniâh russkih klassikov XIX veka, „Uˇcenye zametki TOGU ”, nr 3, s. 27–32.
Èpˇstejn Mihail (2005), Malen’kij ˇcelovek v futlâre: sindrom Baˇsmaˇckina-Belikova, „Voprosy literatury ”, nr 6, s. 193–203.
Erofeev Viktor (1987), Rozanov protiv Gogolâ, „Voprosy literatury”, nr 8, https://www.e-reading.club/bookreader.php/22187/Erofeev - Rozanov protiv Gogolya.html [dostęp 30.04.2023].
Galkovskij Dmitrij (1998), Beskoneˇcnyj tupik, Moskva: Samizdat.
Gonˇcarova-Grabovskaâ Svetlana (2021), Sovremennaâ russkaâ dramaturgiâ (konec XX – naˇcalo XXI veka), Uˇcebnoe posobie, Minsk: Izdatel’stvo Vyˇsèjˇsaâ ˇskola.
Gubin Il’â (2015), Ne trogajte Gogolâ! Neskol’ko slov o „Baˇsmaˇckine” Sergeâ Fedotova, „Strasnoj bul’var, 10”, nr 7, s. 121–123, http://www.strast10.ru/node/3542 [dostęp 7.03.2023].
Gubin Il’â, Rimejk kak tendenciâ (sluˇcaj Olega Bogaeva), http://litbook.ru/article/4164 [dostęp 5.04.2023].
Jenny Laurent (1988), Strategia formy, przeł. K. i J. Faliccy, „Pamiętnik Literacki”, z. 1, s. 265–295.
Karasińska Marta (2021), W poprzek gatunków. O potrzebie nowej taksonomii genologicznej
dramatu, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” nr 11, s. 275–291.
Kazarin Ûrij (2012), Pis’mo (o p’esah Olega Bogaeva), w: O. Bogaev, Russkaâ narodnaâ pocˇta: 13 komedij, red. V.È. Ishakov, Ekaterinburg: Zˇ urnal „Ural”, s. 761–770.
Kowalska Martyna (2013), Genius loci Petersburga w świetle „Opowieści petersburskich” Mikołaja Gogola, w: W kręgu problemów antropologii literatury. W stronę antropologii niezwykłości, red. W. Supa, Białystok: Wydawnictwo UwB, s. 327–341.
Kowalska Martyna (2019), Remake jako forma dialogu z klasyką (inspiracje „Szynelem” Mikołaja Gogola w wybranej literaturze rosyjskiej XX i XXI w.), „Politeja”, nr 2, s. 327–351.
Krajewska Anna (2005), Dramat współczesny. Teoria i interpretacja, Poznań: Wydawnictwo UAM.
Krysin Leonid (2007), Tolkovyj slovar’ inoâzyˇcnyh slov. Okolo 25 000 slov i slovosoˇcetanij, izd. 2-e, dop., Moskva: Russkij âzyk, s. 235.
Kuroˇckina Anˇzelika (2020), Remejk v sovremennoj sisteme ˇzanrov, „Nacional’naâ associaciâ uˇcenyh” nr 62, s. 55–57.
Lehmann Hans-Thies (2004), Teatr postdramatyczny, przeł. D. Sajewska, M. Sugiera, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Literatura i âzyk. Sovremennaâ illûstrirovannaâ ènciklopediâ (2006), red. A. Gorkin, Moskva: Rosmèn.
Mazurek Halina (2007), Dramaturdzy z Jekaterynburga. „Szkoła” Nikołaja Kolady, Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Mazurek Halina (2014), Postmodernistyczna dramaturgia rosyjska. Wprowadzenie do tematu, „Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze”, nr 24, s. 11–26.
Nabokov Vladimir (2017), Lekcii po russkoj literature, Sankt-Peterburg: Azbuka.
Pospelova Natal’â, Bogaev Oleg (2019), „Teatr – iskusstvo siûminutnoe. No ostaetsâ tekst. Tekst ostaetsâ”, https://www.vyatsu.ru/nash-universitet/trudoustroystvo-1/olegbogaev-teatr-iskusstvo-siyuminutnoe-no-ostaet.html [dostęp 12.05.2023].
Rejser Solomon (1968), Vse my vyˇsli iz gogolevskoj „ ˇ Sineli”, „Voprosy literatury”, nr 2, s. 184–187.
Rotobyl’skaâ Tat’âna (2000), Germeutyka i suˇcasnaâ dramaturgiâ, w: Spynisâ, imgnenne... Staronki tèatral’naga ˇzyccâ Belarusi 1990-h g., Minsk: Kovˇceg, s. 190–195.
Rozanov Vasilij (1995), Rus’ i Gogol’, w: V. Rozanov, O pisatel’stve i pisatelâh, cobr. soˇc. pod obˇsej red. A.N. Nikolûkina, Moskva: Izdatel’stvo „Respublika”, s. 352–354.
Rudnev Pavel (2008), Vzryv materii, „Nezavisimaâ gazeta” 30.09.2008, https://uralkukla.ru/media/publikacii/vzryv-materii-press-24.html [dostęp 5.09.2024].
Samarin Andrej (2009), Problemy izuˇceniâ rimejka v sovremennoj russkoj dramaturgii, w: Russkaâ literatura. Issledovaniâ: sb. nauˇc. tr., Kiev: SPD Karpuk S.V., Vyp. 13.,
s. 1–12. http://dspace.nbuv.gov.ua/bitstream/handle/123456789/31050/27-Samarin.pdf?sequence=1 [dostęp 15.05.2024].
ˇ Sinel’ vyˇsla iz sebâ. „Akakij A. Baˇsmaˇckin” v Teatre-studii 21, „Kommersant”, 5.05.2008, https://www.kommersant.ru/doc/889036 [dostęp 4.02.2024].
ˇSlejnikova Evgeniâ (2007), „Baˇsmaˇckin” O. Bogaeva kak dramaturgiˇceskij rimejk, „Vestnik TGU”, nr 7, s. 97–102.
Smirnov Sergej (2004), Rimejk (parafraza) v „novoj russkoj” drame, w: Sibir’: vzglâd izvne i iznutri. Duhovnoe izmerenie prostranstva, Irkutsk, s. 305–308, http://ellib.library.isu.ru/showdoc.php?id=2421 [dostęp 14.04.2023].
Tarazeviˇc Elena (2005), Rimejk v sovremennoj russkoj dramaturgii, w: Sovremennaâ russkaâ literatura: problemy izuˇceniâ iprepodavaniâ. Sbornik statej, Perm’: PGPU, s. 318–322.
Troˇsinskaâ Ol’ga (2011), Strategiâ dopisyvaniâ povesti N.V. Gogolâ „ ˇ Sinel”’ v p’ese O. Bogaeva „Baˇsmaˇckin”, „Vestnik Samgu”, nr 1/2, s. 157–162.
Tyka Anna (2020), Remake w najnowszej dramaturgii rosyjskiej (próba syntezy), „Przegląd Rusycystyczny”, nr 2, s. 212–236.
Urickij Andrej (2002), Dubl’ vtoroj, „Druˇzba narodov”, nr 3, s. 190–198.
Vajskopf Mihail (2022), Poˇcemu tak trudno èkranizirovat’ ˇ Sinel’ Gogolâ, „Vestnik Sankt-Peterburgskogo universiteta. Âzyk i literatura”, nr 19, s. 533–545.
Vasil’eva Svetlana (2013), P’esy Olega Bogaeva i problemy sovremennogo dramaturgiˇceskogo âzyka, „Vestnik Volgu”, nr 12, s. 63–74.
Vetelina Larisa (2009) „Novaâ drama” XX–XXI vv.: problematika, tipologiâ, èstetika, istoriâ voprosa, „Vestnik Omskogo universiteta ” nr 1, s. 108–114.
Zagidullina Marina (2004), Remejki, ili Èkspansiâ klassiki, „Novoe Literaturnoe Obozrenie”, nr 5, http://magazines.russ.ru/nlo/2004/69/za13.html [dostęp 12.01.2022].
Wydział Filologiczny. Uniwersytet w Białymstoku https://orcid.org/0000-0003-3596-1357
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
