Beletryzacja biografii: „Dziennik pobytu w Rosji” Adama Mickiewicza Leona Gomulickiego „Namiestnik narodu” Tadeusza Łopalewskiego
Zofia Dambek-Giallelis
Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuZofia Dambek-Giallelis, dr, adiunkt w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, wcześniej – dokumentalista w Pracowni Kalendarza Życia i Twórczości Cypriana Norwida. Jedna ze współautorek Kalendarza życia i twórczości Cypriana Norwida – źródłowego kompendium biograficznego, autorka książki Norwid a tradycje szlacheckie (2012) oraz pracy Dziwne kształty życia (2019) dotyczącej historii polskiej biografistyki.
https://orcid.org/0000-0001-5618-5321
Abstrakt
The article discusses the ways of fictionalizing biography in the midtwentieth century, using as examples two biographies. One is Dziennik pobytu w Rosji Adama Mickiewicza by Leon Gomolicki (published in 1949), which is based on chronologically arranged sources. The second is a young adult fiction book Namiestnik narodu by Tadeusz Łopalewski (published in 1955). In her analysis of the sources, the author of the article points out that Gomolicki’s work depends on Russian sources, unknown to a Polish reader. This announces his future decision to forsake academic writing and undertake experimental prose. Łopalewski’s prose on the other hand, paraphrases and summarizes source materials. He also relies on his own creative experience in radio and concentrates on Mickiewicz’s pronouncements rather than descriptions of his life. In Gomolicki’s work citation becomes a heterogeneous, almost experimental compilation while in Łopalewski’s novel the narration unifies diverse voices.
Słowa kluczowe:
biographical writing, source study, chronicle, young adult fiction, Polish People’s RepublicBibliografia
Artwińska Anna (2009), Poeta w służbie polityki. O Mickiewiczu w PRL i Goethem w NRD, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Bachura Joanna (2012), Odsłony wyobraźni.Współczesne słuchowiska radiowe, Toruń:Wydawnictwo Adam Marszałek.
Benton Michael (2007), Literary Biography. An Introduction, London: Wiley-Blackwell. Czermińska Małgorzata (1985), Tadeusz Łopalewski, w: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, red. J. Krzyżanowski i in., t. 1, Warszawa: PWN, s. 615.
Fik Marta (1989), Kultura polska po Jałcie. Kronika lat 1944–1981, Londyn: Polonia.
Fiszman Samuel (1949), Mickiewicz w Rosji. Z archiwów, muzeów i bibliotek Moskwy i Leningradu, Warszawa: PIW.
Gawałkiewicz Jan (1947), [rec.]: Mickiewicz. Poeta i człowiek czynu. Zarys popularny, Henryk Szyper, Warszawa 1947, Czytelnik, „Pamiętnik Literacki”, t. 37, s. 242–243.
G´erard Genette (2014), Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia, przeł. T. Stróżyński i A. Milecki, Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.
Gomolicki Leon (1949), Dziennik pobytu Adama Mickiewicza w Rosji 1824–1829, Warszawa: Książka i Wiedza.
Gomolicki Leon (1968), Dzikie muzy, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Havelock Eric A. (2006), Muza uczy się pisać. Rozważania o oralności i piśmienności w kulturze Zachodu, przeł. i wstęp P. Majewski, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Jasińska Maria (1970), Zagadnienia biografii literackiej. Geneza i podstawowe gatunki dwudziestowiecznej beletrystyki biograficznej, Warszawa: PWN.
Jastrun Mieczysław (1949), Mickiewicz, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kostenicz Ksenia (1970), Kalendaria życia i twórczości pisarzy w: Dokumentacja w badaniach literackich i teatralnych. Wybrane problemy, red. J. Czachowska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kubacki Wacław (1949), Pierwiosnki polskiego romantyzmu, Kraków: Wydawnictwo M. Kot.
Kubacki Wacław (1949), Tyrteizm Adama Mickiewicza, Warszawa: Komitet obchodu 150-lecia urodzin Adama Mickiewicza.
Łopalewski Tadeusz (1955), Namiestnik narodu, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Łopalewski Tadeusz (1966), Czasy dobre i złe, Warszawa: Czytelnik.
Ministerstwo Oświaty i Ogólnopolski Komitet Uczczenia 150 rocznicy urodzin Aleksandra Puszkina (1949), Aleksander Puszkin. Materiały do obchodów szkolnych dla uczczenia 150 rocznicy urodzin, Warszawa: Nasza Księgarnia.
Ong Walter (1992), Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii, przeł. Józef Japola, Lublin.
Rzymowski Jerzy (1973), Erynie historii i człowieka. O pisarstwie Leona Gomolickiego, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Szyper Henryk (1947), Mickiewicz. Poeta i człowiek czynu, Warszawa: Czytelnik.
Trojanowiczowa Zofia (1973), [rec.]: Kronika życia i twórczości Adama Mickiewicza, red. Stanisław Pigoń, „Pamiętnik Literacki”, nr 2, s. 317–330.
Włodek Patrycja (2018), Beletryzacje, czyli czemu „wszystkie filmy prowadzą nas do sklepu z zabawkami”?, http://dx.doi.org/10.18778/7969-644-4.03.
Zgorzelski Czesław (1972), Uwagi edytorskie, w: Adam Mickiewicz, Dzieła wszystkie. Wiersze 1825–1829, t. 1, cz. 2, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Żeleński Tadeusz (Boy) (1949), O Mickiewiczu, Warszawa: Czytelnik.
Żółkiewski Stefan (1952), Spór o Mickiewicza, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Zofia Dambek-Giallelis, dr, adiunkt w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, wcześniej – dokumentalista w Pracowni Kalendarza Życia i Twórczości Cypriana Norwida. Jedna ze współautorek Kalendarza życia i twórczości Cypriana Norwida – źródłowego kompendium biograficznego, autorka książki Norwid a tradycje szlacheckie (2012) oraz pracy Dziwne kształty życia (2019) dotyczącej historii polskiej biografistyki.
https://orcid.org/0000-0001-5618-5321Licencja
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
