Pisarz versus historia. Recepcja twórczości Artura Gruszeckiego w PRL-u (rekonesans)
Joanna Zajkowska
Wydział Nauk Humanistycznych Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w WarszawieJoanna Zajkowska, dr hab., prof. UKSW, od 2000 roku zatrudniona na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego, kierownik Zakładu Badań nad Literaturą Dziecięcą i Młodzieżową w Katedrze II połowy XIX wieku. Autorka książek: Twórczość poetycka Wiktora Gomulickiego wobec literackiej tradycji i współczesności (Warszawa 2010) i Na obrzeżach nowoczesności. O powieściopisarstwie Artura Gruszeckiego (Warszawa 2015). Zainteresowania: polska i europejska literatura II połowy XIX wieku, prasa i publicystyka XIX wieku, literatura dziecięca i młodzieżowa oraz literatura popularna.
https://orcid.org/0000-0002-9567-4598
Abstrakt
This article discusses the literary legacy of Artur Gruszecki (1852–1929). The author explains why some of his novels were forbidden by the Polish Communist authorities and put on the censorship list in 1951. Further, the
article explains how, owing to the twentieth century ideologies, Gruszecki’s substantial writings remain vitually unknown to the contemporary reader in Poland.
Słowa kluczowe:
20th century novel, Jews, censorship, cultural policy, Polish People’s RepublicBibliografia
Bagiński Kazimierz (1981), Cenzura w Polsce, Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza Nowa.
Bates John M. (2002), Cenzura w epoce stalinowskiej, „Teksty Drugie”, nr 1–2, s. 95–120.
Bates John M. (2002), Cenzura wobec problemu niemieckiego w Polsce (1948–1955), w: Presja i ekspresja. Zjazd szczeciński i socrealizm, red. D. Dąbrowska, P. Michałowski, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, s. 79–92.
Brzozowska Danuta (1966), O powieściach Artura Gruszeckiego. Szkic, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie”, z. 24: Prace historycznoliterackie III, s. 175–188.
Brzozowska Danuta (1971), Artur Gruszecki, w: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, seria 4: Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu, t. 4, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 143–177.
Budrowska Kamila (2009), Literatura i pisarze wobec cenzury PRL. 1948–1958, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Budrowska Kamila (2013), Zatrzymane przez cenzurę: inedita z połowy XX wieku, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
Budrowska Kamila (2014), Studia i szkice o cenzurze w Polsce Ludowej w latach 40. i 50. XX wieku, Białystok: Alter Studio.
Budrowska Kamila (2015), Wykluczanie tradycji. Cenzurowanie międzywojennej literatury kobiecej w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku (na przykładzie twórczości Zofii Nałkowskiej), „Sztuka Edycji”, nr 1, s. 49–58.
Budrowska Kamila, Kościewicz Katarzyna (2016), Wstęp, w: Dzieła Henryka Sienkiewicza w dokumentach Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (1948–1954), wybór, opracowanie naukowe i wstęp: K. Budrowska i K. Kościewicz, Białystok: Alter Studio.
[Cenzura PRL], Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu. 1 X 1951 r. (2002), posłowie Z. Żmigrodzki, Wrocław: Wydawnictwo Notrom.
Dąbrowicz Elżbieta (2013), Zdezaktualizowane. Na marginesie „Wykazu książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu 1 X 1951 r.”, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, nr 1, s. 43–57.
Gruszecki Artur (1902), Większością! Powieść współczesna, Warszawa: Drukarnia A.T.
Gruszecki Artur (1911), Litwackie mrowie. Powieść współczesna, Warszawa: Gebethner i Wolff.
Gruszecki Artur (1914), Przebudzenie. Powieść współczesna, Warszawa: Gebethner i Wolff.
Gruszecki Artur (1916), O wolność i godność. Powieść współczesna, Kraków: Nakładem Centralnego Biura Wydawnictw N.K.N.
Gruszecki Artur (1920), Bujne chwasty. Powieść, Warszawa: Nakładem Księgarni J. Czerneckiego.
Kolbuszewski Jacek (1994), Od Pigalle po Kresy. Krajobrazy literatury popularnej, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Kolbuszewski Jacek (1997), Artur Gruszecki; Powieść popularna modernistyczna, w: Słownik literatury popularnej, red. T. Żabski, Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej.
Kościewicz Katarzyna (2012), Intymistyka i cenzura – na przykładzie pierwszego wydania „Dzienników” Stefana Żeromskiego, w: Lancetem a nie maczugą. Cenzura wobec literatury i jej twórców w latach 1945–1965, red. K. Budrowska, M. Woźniak-Łabieniec, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, s. 173–190.
Kościewicz Katarzyna (2013), Historia pewnego wymuszenia, czyli o kulisach drugiej edycji „Dzienników” Stefana Żeromskiego, w: Literatura w granicach prawa (XIX–XX w.), red. K. Budrowska, E. Dąbrowicz, M. Lul, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, s. 266–277.
Kościewicz Katarzyna (2013), Wyobraźnia w okowach. Henryka Sienkiewicza potyczki z cenzurą. Rekonesans, „Wiek XIX”, s. 541–558.
Kościewicz Katarzyna (2014), Jakiego Sienkiewicza czytaliśmy w PRL-u, „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, t. X, s. 67–74.
Kościewicz Katarzyna (2014), Twórczość Henryka Sienkiewicza w ocenie Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, w: Kariera pisarza w PRL-u, red. M. Budnik, K. Budrowska, E. Dąbrowicz, K. Kościewicz, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, s. 149–166.
Maksimiuk Anna, Pazura Stanisław (1993), „Prohibita”. Setka ksiąg zakazanych i pięćdziesiąt powodów ku temu, Warszawa: Spacja.
Mitzner Zbigniew (1954), Posłowie, w: Artur Gruszecki, Tuzy, Warszawa: Wydawnictwo Literackie, s. 287–294.
Nawrocki Witold (1981), Oczyszczanie księgozbiorów. Przyczynek do dziejów polityki kulturalnej, „Życie Literackie”, nr 49.
Romek Zbigniew (2015), System cenzury PRL, w: T. Strzyżewski, Wielka księga cenzury PRL w dokumentach, Warszawa: Wydawnictwo PROHIBITA. Stępnik Krzysztof, (1992) Powieść antysemicka w ostatnich latach Kongresówki, „Krytyka”, nr 39, s. 79–91.
Szpociński Andrzej (1989), Przemiany obrazów przeszłości Polski: analiza słuchowisk historycznych dla szkół podstawowych 1951–1984, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Tchórzewska-Kabata Halina (1982), Artur Gruszecki. Teoria i praktyka pisarska wobec naturalizmu, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Wydział Nauk Humanistycznych Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Joanna Zajkowska, dr hab., prof. UKSW, od 2000 roku zatrudniona na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego, kierownik Zakładu Badań nad Literaturą Dziecięcą i Młodzieżową w Katedrze II połowy XIX wieku. Autorka książek: Twórczość poetycka Wiktora Gomulickiego wobec literackiej tradycji i współczesności (Warszawa 2010) i Na obrzeżach nowoczesności. O powieściopisarstwie Artura Gruszeckiego (Warszawa 2015). Zainteresowania: polska i europejska literatura II połowy XIX wieku, prasa i publicystyka XIX wieku, literatura dziecięca i młodzieżowa oraz literatura popularna.
https://orcid.org/0000-0002-9567-4598Licencja
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
