Magna Mater of Modernists: Archetypal Femininity and Other Aspects of Goddessness in the Young Poland Era
Abstract
The Great Goddess is a figure / idea / deity that has been “resurrected” again and again over the past century and a half, both in the context of various scholarly studies and Western spirituality. The popularity of the concept of the Great Goddess is analyzed from the perspective of various disciplines: psychology, anthropology, history of religion, etc. The origins of this phenomenon – the great return and vindication of the female deity in culture – lie primarily in the 19th-century literary texts and philosophical essays. The pancultural motif of Magna Mater has already captured the attention of Polish literary scholars, but the research has mainly concerned contemporary works and has concentrated primarily on the fantasy genre. Drawing in particular from the field of depth psychology, the author of the article adopts similar research methods to analyze works from the turn of the 19th and 20th centuries. She seeks to discover in them the archetype of the Great Goddess, which already at that time began to inspire female and male artists. This resulted in extremely interesting literary creations and motifs, including Polish works.
Keywords:
Magna Mater, feminism, archetypes, 19th-century literature, poetry of Young PolandReferences
Berent Wacław (1922), Żywe kamienie, Warszawa: Instytut Wydawniczy Biblioteka Polska.
Biliński Krzysztof (1994), Literackie przejawy modernizmu katolickiego w Polsce, Gdańsk: Wydawnictwo Marpress.
Bugaj Roman (1991), Hermetyzm, Wrocław: Wydawnictwo Orion.
Bukała Marta Zofia (2014), Andronice Marii Komornickiej – między kreacją femme fatale a gnostycką transgresją, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 32, s. 175–198.
Campbell Joseph (2013), Bohater o tysiącu twarzy, przeł. A. Jankowski, Kraków: Wydawnictwo Nomos.
Chrząszczewska Jadwiga (1896), Walek. Opowiadanie fantastyczne dla młodzieży, Warszawa: Nakład G. Sennewalda.
Czabanowska-Wróbel Anna (2012), „Wspomnienie Persefony...”. O dwoistości w poezji Leopolda Staffa, w: A. Czabanowska-Wróbel, Sprzeczne żywioły. Młoda Polska i okolice, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Gimbutas Marija (2001), The living Goddesses, Berkeley–Los Angeles–London: University of California Press.
Graves Robert (2008), Biała Bogini, przeł. I. Kania, Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
GutowskiWojciech (1980), Wposzukiwaniu życia nowego.Mit a światopogląd w twórczości Tadeusza Micińskiego, Warszawa–Poznań–Toruń: Wydawnictwo PWN.
Gutowski Wojciech (1997), Nagie dusze i maski. O młodopolskich mitach miłości, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Hutton Ronald (1999), The Triumph of the Moon: A History of Modern Pagan Witchcraft, London: Oxford University Press.
Igliński Grzegorz (2005), Magia serca i słowa w modernistycznych snach i wizjach, Warszawa: Wydawnictwo Semper.
Johns Andreas (2021), Baba Jaga. Tajemnicza postać słowiańskiego folkloru, przeł. K. Byłów, Siedlce: Muzeum Mitologii Słowiańskiej.
Konopnicka Maria (1896), O krasnoludkach i sierotce Marysi, Warszawa: Nakładem M. Arcta.
Kurek Jagoda (2020), Dziewanna – ognisty aspekt archetypu dzikiej kobiety, „Gniazdo – rodzima wiara i kultura”, 1(20), s. 4–10.
Lasoń-Kochańska Grażyna (2019), Powrót Bogini? Przykłady funkcjonowania postaci Magna Mater w polskiej literaturze popularnej, „Literatura Ludowa”, nr 6, s. 13–25.
Leszczyński Edward (1916), Ballady i pieśni, Kraków: Centralne Biuro Wydawnictw N.K.N.
Linkner Tadeusz (1991), Mitologia słowiańska w literaturze Młodej Polski, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Linkner Tateusz (2007), Słowiańskie bogi i demony, Gdańsk: Wydawnictwo Marpress.
Malita-Król Joanna (2021), Polscy wiccanie. Studium religii przeżywanej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Matuszek Gabriela (2008), Stanisław Przybyszewski – pisarz nowoczesny. Eseje i proza – próba monografii, Kraków: Universitas.
Matuszek Gabriela (2014), Maski i demony wczesnego modernizmu, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Miciński Tadeusz (1984), Poezje, oprac. J. Prokop, Kraków–Wrocław: Wydawnictwo Literackie.
Mikinka Aleksandra (2021), Metafizyczne wędrówki ku źródłom poznania w zapomnianych baśniach Aleksandra Szczęsnego, w: Sacrum w literaturze dziecięcej i młodzieżowej, red. A. Nosek, M. Wosnitzka-Kowalska, Kraków: Universitas.
Mikinka Aleksandra (2022), Kobiecość uległa i kobiecość tryumfująca w dramatach Antoniego Szandlerowskiego, w: Poeta ze średniowiecznej ekstazy. Ksiądz Antoni Szandlerowski (1878–1911), red. K. Badowska. D. Samborska-Kukuć, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Neumann Erich (2008), Wielka Matka, przeł. R. Reszke, Warszawa: Wydawnictwo KR.
Ostrowska Bronisława (1933), Pisma poetyckie, Warszawa: Wydawnictwo J. Mortkowicza.
Ostrowska Bronisława (1978), Biała godzina. Wybór poezji, wyb. i wstęp S. Lichański, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Pocałuń-Dydycz Magdalena (2015), Twórczość literacka Maryli Wolskiej w latach 1893–1930, Rzeszów, https://repozytorium.ur.edu.pl/handle/item/1227 [dostęp 06.04.22].
Prokop Jan (1978), Żywioł wyzwolony. Studium o poezji Tadeusza Micińskiego, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Przybyszewski Stanisław (2003), Poematy prozą, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Rzeczycka Monika, Arciszewska-Tomczak Katarzyna (2019), Z dziejow polskiej antropozofii, w: Polskie tradycje ezoteryczne 1890–1939, t. 1: Teozofia i antropozofia, red. M. Rzeczycka, I. Trzcińska, Gdańsk–Sopot: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 131–210.
Samborska-Kukuć Dorota (2019), Helena Beatus – nie tylko „muza sakralna”, „Teksty Drugie”, nr 5, s. 339–361.
Staff Leopold (1967), Poezje zebrane, t. II, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Szandlerowski Antoni (1914), Pisma Antoniego Szandlerowskiego, t. 4: Maria z Magdali, Tryumf, Warszawa: Gebethner i Wolff.
Szczuka Kazimiera (1999), Bogini w dwudziestowiecznych powieściach, „OŚKa”, nr 1, s. 39–41.
Szyjewski Andrzej (2003), Bogini-matka, w: Religia. Encyklopedia PWN, red. T. Gadacz, B. Milerski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Szymczak Karolina (2017), Kazimiera Zawistowska (1870–1902) – zapomniana legenda Młodej Polski, „Radzyński Rocznik Humanistyczny”, t. 15, s. 245–254.
Wolska Maryla (1905), Z ogni kupalnych, Lwów: Drukarnia Słowa Polskiego.
Wolska Maryla (1930), Dzbanek malin, Medyka: Biblioteka Medycka.
Wydrycka Anna (1998), „Rymów gałązeczki skrzydlate...”. W świecie poetyckim Bronisławy Ostrowskiej, Białystok: Białostocka Biblioteka Polonistyczna.
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Articles published on the platform of Białostockie Studia Literaturoznawcze are available under the license CC-BY-SA 4.0 (CC Attribution-ShareAlike 4.0).
All interested parties have access to the published articles under the following conditions:
1.They must acknowledge authorship, which means crediting the author, title, source, together with the disseminated work (including the hyperlinks to the original work and doi) as well as the same license under the same conditions.
2. Derivative works can be distributed only under the same license as the original work.
The University of Białystok retains the right to the entire journal (layout, graphic design, title, cover design, logo, etc.).
The author retains the property right but confers on the University of Białystok the right to use the work.
