Przyroda w perspektywie nieantropocentrycznej. O „Sadze Puszczy Białowieskiej” Simony Kossak
Katarzyna Trusewicz
Wydział Filologiczny. Uniwersytet w Białymstokuhttps://orcid.org/0000-0003-3982-1642
Abstrakt
W artykule zaproponowano interpretację Sagi Puszczy Białowieskiej Simony Kossak w perspektywie humanistyki nieantropocntrycznej. Kontekst rozważań stanowią ustalenia naukowców z zakresu badań dotyczących historii aktywności człowieka w Puszczy Białowieskiej (Otton Hademann, Tomasz Samojlik). Autorka poddaje analizie gatunkową formę utworu i dowodzi, że Kossak, wykorzystując wiedzę przyrodniczą i historyczną, nadaje literackiej sadze charakter sylwiczny i za jej pośrednictwem rozmontowuje stereotypy oraz legendy dotyczące Puszczy Białowieskiej i jej ludzkich oraz nie-ludzkich mieszkańców. Odwołując się do biografii Kossak, autorka artykułu wykazuje na zaangażowaną postawę badaczki-pisarki wobec destrukcyjnego wpływu człowieka na puszczańską przyrodę.
Słowa kluczowe:
saga, silva rerum, puszcza, antropopresja, nekrowitalnośćBibliografia
Barcz Anna (2016), Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej, Katowice: „Śląsk” Wydawnictwo Naukowe.
Dąbkowski Przemysław (1923), Bartnictwo w dawnej Polsce. Szkice gospodarczo-prawne, Lwów.
Domańska Ewa (2017), Nekros. Wprowadzenie do ontologii martwego ciała, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Durczak Joanna (2010), Rozmowy z ziemią. Tradycja przyrodopisarska w literaturze amerykańskiej, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Głowiński Michał, Kostkiewiczowa Teresa, Okopień-Sławińska Anna, Sławiński Janusz (1988), Słownik terminów literackich, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Hademann Otton (1939), Dzieje Puszczy Białowieskiej w Polsce przedrozbiorowej (w okresie do 1798 roku), Warszawa: skł. gł. Księg. Rolnicza.
Kamińska Anna (2015), Simona. Opowieść o niezwyczajnym życiu Simony Kossak, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kossak Simona (1992), Śmierć puszczy, „Gazeta Wyborcza”, nr 136, s. 12.
Kossak Simona (1995), Opowiadania o ziołach i zwierzętach. Zgodnie z naturą swojego gatunku, Warszawa: Alfa-Wero.
Kossak Simona (2001), Saga Puszczy Białowieskiej, Warszawa: Muza.
Kossak Simona (2001), The Białowieża Forest Saga, Warszawa: Muza.
Kossak Simona (2016), Saga Puszczy Białowieskiej, Warszawa: Wydawnictwo Marginesy.
Kossak Simona (2017), O ziołach i zwierzętach, Warszawa: Wydawnictwo Marginesy.
Książek Michał, Podróż do tutaj, https://www.dwutygodnik.com/artykul/7071-podroz-do-tutaj.html [dostęp 9.03.2021].
Lachman Magdalena (2011), Gdzie jest przyroda, jak jej... nie ma? Rzut oka na przypadek literacki, „Kultura Współczesna”, nr 1, s. 137–149.
Latour Bruno (2010), Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci, przeł. K. Arbiszewski, A. Derra, Kraków: Universitas.
Lelewel Joachim (1856), Pszczoły i bartnictwo w Polszcze, Poznań: J.K. Żupański.
Mazur Katarzyna, Gród łowczyni sprzed 9 tys. lat dowodzi, że kobiety polowały na równi z mężczyznami, https://www.national-geographic.pl/artykul/grob-lowczynisprzed-9-tys-lat-dowodzi-ze-kobiety-polowaly-na-rowni-z-mezczyznami [dostęp 10.03.2021].
Nacher Anna (2017), Las – wspólnota sympoietyczna?, „Czas Kultury”, nr 3, s. 6–12.
Nycz Ryszard (1984), Sylwy współczesne. Problem konstrukcji tekstu, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Orzeszkowa Eliza, Romski Juliusz (właśc. Tadeusz Garbowski) (1950), Ad astra. Dwugłos, Warszawa: Książka i Wiedza.
Romaniuk Radosław (2002), Samotny mamut, „Nowe Książki”, nr 7–8, s. 12–13.
Samojlik Tomasz (2014), Las a rozwój człowieka w dziejach cywilizacji (na przykładzie Puszczy Białowieskiej), w: Las jako czynnik rozwoju cywilizacji: współczesna i przyszła wartość lasów, red. K. Rykowski i in., Sękocin Stary: Instytut Badawczy Leśnictwa.
Samojlik Tomasz [red.] (2005), Ochrona i łowy. Puszcza Białowieska w czasach królewskich, Białowieża: Zakład Badania Ssaków Polskiej Akademii Nauk.
Skwarczyńska Stefania (1970), Kariera literacka form rodzajowych bloku silva, w: S. Skwarczyńska, Wokół teatru i literatury. Studia i szkice, Warszawa: „Pax”, s. 182–202.
Trusewicz Katarzyna (2016), Ekogawędy Simony Kossak, „Białostockie Studia Literaturoznawcze”, nr 9, s. 95–105.
Trusewicz Katarzyna (2018), Herbstory/herstory w wydaniu Simony Kossak, „Białostockie Studia Literaturoznawcze”, nr 12, s. 251–265.
Ubertowska Aleksandra, Pisanie puszczy. Ekonomie dyskursu ekokrytycznego i postkolonialnego, „Teksty Drugie” 2017, nr 6, s. 193–208.
Walicka Elżbieta (1958), Wczesnośredniowieczne kurhany w Puszczy ladzkiej pow. Bielsk-Podlaski, „Wiadomości Archeologiczne”, t. 25, z. 1–2, s. 157–158.
Zduniak-Wiktorowicz Małgorzata (2015), W przyrodzie nic nie ginie, czyli polsko-niemieckie kontakty ekokulturowe na przykładzie literatury z polowań, w: Centra-peryferie w literaturze polskiej XX i XXI wieku, red. W. Browarny, E. Rybicka, D. Lisak-Gębala, Kraków: Universitas, s. 436–453.
Wydział Filologiczny. Uniwersytet w Białymstoku https://orcid.org/0000-0003-3982-1642
Licencja
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
