Rozważania na marginesie monografii życia i twórczości Aleksandra Grozy. O poematach „Melancholia” i „Kniaźnin”
Abstrakt
W artykule dokonuje się porównania dwóch poematów Aleksandra Grozy, przedstawiciela „szkoły ukraińskiej” polskiego romantyzmu, które dotychczas nie zostały poddane głębszej analizie literaturoznawczej. Pierwszy z utworów – Melancholia. Obłąkany poeta to debiut prasowy Grozy, który ukazał się w „Noworoczniku litewskim” na 1831 rok. Drugi, Kniaźnin, włączony został w obręb utworów pierwszego tomu poezji (Poezje, Wilno 1836). Prace nad monografią Aleksandra Grozy ujawniły kilka ciekawych faktów interpretacyjnych oraz biograficznych związanych z tymi tekstami. Za pomocą metod komparatystyki, biografistyki i badań intertekstualnych udało się ustalić zależności panujące między tekstami oraz odnaleźć źródła inspiracji poety, pochodzące zarówno z kręgu niemieckiego (J.W. Goethe), ojczystego (A. Mickiewicz), jak i lokalnego, ukraińskiego (J. M. Zaleski, A. Malczewski, M. Maksymowicz).
Słowa kluczowe:
szkoła ukraińska polskiego romantyzmu, Aleksander Groza, poemat romantyczny, czarny romantyzm, UkrainaBibliografia
Akt zgonu Aleksandra Grozy z dnia 22.10.1875 r., nr aktu 35, parafia Białopol rej. koziatyński, miejsc. Chałaimgródek, w: Centralne Państowe Historyczne Archiwum Ukrainy w Kijowie.
Aleksandrowska Elżbieta (1967–1968), Kniaźnin Franciszek Borgiasz, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 13, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 122–126.
Blombergowa Maria Magdalena (1992), Znaczenie Uniwersytetu w Dorpacie dla kultury i nauki polskiej (przed 1917 r.), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica”, nr 17, s. 3–16.
Boruszkowska Iwona (2014), Źródła romantycznej fascynacji Ukrainą i zagadnienie szkoły ukraińskiej w romantyzmie polskim (debata o „szkołach poetyckich”), „Language and Literary Studies of Warsaw”, nr 4, s. 37–53.
Bracka Marija (2012), Kozak i Lach w twórczości Aleksandra Karola Grozy, w: Szkoła ukraińska w romantyzmie polskim. Szkice polsko-ukraińskie, red. S. Makowski, U. Makowska, M. Nesteruk, Warszawa: Nakładem Wydziału Filologicznego UW, s. 443–465.
Dmochowski Franciszek (1828), Wiadomość o życiu i pismach Franciszka Dionizego Kniaźnina, w: Dzieła Franciszka Dionizego Kniaźnina przez F.S. Dmochowskiego, t. 1, Warszawa, s. I–XXXVI.
Gnatˆuk Volodimir Mihajloviˇc (1928), Ukraïnsʹkii folʹklor upolʹsʹkih pererobkah (Oleksander G'roza), „Stattì j materìâlì z ìstorìì u'kraìnsʹkoì etnografiì”, nr 7, s. 146––167.
Goethe Johann Wolfgang, Torquatto Tasso, Liepzig 1790.
Grabowski Michał (1843), Korespondencja literacka, t. 2, Wilno.
Groza Aleksander (1831), Melancholia. Poemat, „Noworocznik litewski”, s. 103–123.
Groza Aleksander (1836), Poezje, Wilno.
Jaksa-Marcinkowski Antoni (1876), Aleksander Groza, „Kronika Rodzinna”, nr 1–2.
Janion Miaria (1960), Aleksander Groza, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 9, Wrocław: PAN, s. 31–32.
Jankowski Władysław (1904), Franciszek Dionizy Kniaźnin: szkic biograficzny, „Pamiętnik Literacki”, s. 360–377.
Kamionka-Straszakowa Janina (1983), Magiczne zwierciadło – ustęp z dziejów almanachów, w: J. Kamionka-Straszakowa, Błękitny kwiat. Almanach romantycznej poezji i prozy dla miłośników literatury na rok 1983, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Lul Marcin (2019), Powieść bez tytułu Józefa Ignacego Kraszewskiego jako „powieść uniwersytecka”, w: Romantyzm uniwersytecki: kulturotwórcza rola ośrodków akademickich w pierwszej połowie XIX wieku, red. E. Dąbrowicz. M. Lul, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, s. 243–256.
Nowak Alicja (2014), Polscy studenci na Uniwersytecie w Dorpacie w latach 1802–1918, „Miscellanea Historico-Archivistica”, t. XXI, s. 129–135.
Pszczołowska Lucyna (2012), O wierszu „słowika ukraińskiego”, w: Szkoła ukraińska w romantyzmie polskim. Szkice polsko-ukraińskie, red. S. Makowski, Warszawa: Nakładem Wydziału Filologicznego UW, s. 35–52.
Siemieński Lucjan (1859), Charakter poezji ukraińskiej i poemata Aleksandra Grozy, w: l. Siemieński, Kilka rysów z literatury i społeczeństwa od roku 1848–1858, Warszawa, t. 2.
Węgrzyn Iwona (2020), Kłopotliwe dziedzictwo sarmatyzmu. Romantyczni twórcy wobec postaci starosty kaniowskiego Mikołaja Bazylego Potockiego, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria”, nr 20, s. 166–191.
Wiktowska Alina (2003), Literatura romantyzmu, Warszawa: PWN.
Wóycicki Kazimierz Władysław (1865), Aleksander Groza, „Tygodnik Ilustrowany”, nr 306.
Zdziarski Stanisław (1901), Pierwiastek ludowy w poezji polskiej XIX wieku, Warszawa.
Zieliński Jan (2022), Poeta przed kompasem, „Załącznik Kulturoznawczy”, nr 9, s. 503–515.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Artykuły opublikowane w czasopiśmie "Białostockie Studia Literaturoznawcze" na platformie należącej do Uniwersytetu w Białymstoku są udostępniane na licencji CC-BY-SA 4.0 (Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0)
Tym samym wszyscy zainteresowani są uprawnieni do korzystania z utworów opublikowanych pod następującymi warunkami:
1) uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnianym utworem informacji o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji na tych samych warunkach, 2) wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Uniwersytet w Białymstoku zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
Autor zachowuje prawa majątkowe, ale udziela zgody Uniwersytetowi w Białymstoku na wykorzystanie dzieła.
