Dokument utraconego/zanikającego dziedzictwa. Różnorodność leksykalno-słowotwórcza matki w gwarach Ostródzkiego, Warmii i Mazur
Abstract
The aim of the article was to present the lexical richness and word-formation potential of the lexeme matka [mother] in the dialects of Ostróda, Warmia and Mazury. The lexemes mother, mama and muter, as well as their derivatives were analyzed. The linguistic material was based on the file of Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur [A Dictionary of Dialects of Ostróda, Warmia and Masuria Regions] that is a record of dialect status at the end of the 1950s. The lexeme matka is connected with the creation of 10 derivatives, the lexeme mama – with 7 derivatives, and muter – 2 derivatives. The derivation of the last word is a proof of the adaptation of a German root in the dialects under discussion. The analysis of the material has shown that the derivatives have a modify ing semantic function and they convey positive emotions towards the referent. In this way, hypocoristic formations were created whose suffixes do not differ significantly from the general Polish word-formation system. In addition, it turned out that about 80% of the derivatives come from the dialect literary style, as the second degree suffixes are not functional in the analyzed dialects. In communicating positive feelings towards the designate, simple suffixes were sufficient for the language users. It is not possible to determine isomorphs on the basis of the material collected in the file, as questions about diminutives were attached to the questionnaire at the last stage of the fieldwork.
Schlagworte:
dialectal word formation, root word, derivative, the lexeme matka [mother], dialects of Ostróda, Warmia and MasuriaLiteraturhinweise
Biblioteka Mazurska, http://www.michalkajka.pl/biblioteka-mazurska (dostęp: 14.04.2021).
Céch – Mazurski cejtunek , https://issuu.com/cech-mazurski (dostęp: 13.04.2021).
Chludzińska-Świątecka J., 1972, Budowa słowotwórcza rzeczowników w gwarach Warmii i Mazur, „Prace Filologiczne”, t. XXII, s. 159–289.
Chludzińska-Świątecka J., 1956, Przymiotniki w gwarach Warmii i Mazur (Uwagi słowotwórczo-semantyczne), „Poradnik Językowy”, z. I, s. 21–27.
Gala S., 2002, O potrzebie badań słowotwórstwa gwarowego, [w:] Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki, red. S. Gala, Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, s. 147–154.
Gala S., 2003, Podstawy kwestionariusza do badań słowotwórstwa gwarowego, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. XLVIII, s. 31–38.
Grabka B., 2016, Słowotwórstwo przymiotnika w gwarach polskich – perspektywy badawcze, „Polonica”, t. XXXVI, s. 229–238.
Grochola-Szczepanek H., 2006, Przymiotniki złożone w gwarach polskich, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 41, s. 59–81.
Karaś M., 1964, Z problematyki słowotwórstwa gwarowego (Formacje przymiotnikowe), „Prace Filologiczne”, t. XVIII, s. 153–162.
Kossert A., 2004, Mazury: zapomniane południe Prus Wschodnich, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Kostecka-Sadowa A., 2018, Wybrane zjawiska słowotwórcze przymiotnika w polszczyźnie południowokresowej (na przykładzie obwodu lwowskiego), „Gwary Dziś”, t. 10, s. 99–110.
Kowalska A., 1975, 1979, Zróżnicowanie słowotwórcze gwar Mazowsza i Podlasia. Rzeczownik, t. 1: Atlas, cz. 1: Mapy 1–100, cz. 2: Wykazy i komentarze do map 1–100, t. 2: Atlas, cz. 1: Mapy 101–200, cz. 2: Wykazy i komentarze do map 101–200, Wrocław: Ossolineum.
Kuryłowicz B., 2007, Słowotwórstwo dziewiętnastowiecznej gwary tykocińskiej, „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 7, s. 83–97.
Mazurská gádkä, https://www.facebook.com/groups/1548442068794254 (dostęp: 14.04.2021).
Mazurská gádkä. Słownik mazurski z rozmówkami, 2020, red. R. Wilczek, Szczytno: Lokalna Organizacja Turystyczna Powiatu Szczycieńskiego.
Moja biblioteka mazurska, https://www.mojabibliotekamazurska.pl (dostęp: 13.04.2021).
Perzowa H., 1987, Zarys dziejów Ostródzkiego, Warmii i Mazur, [w:] Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, t. I. A–Ć, red. Z. Stamirowska, Wrocław–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 7–23.
Po mazursku – mazurskie niejsce w Internecy, https://pomazursku.pl (dostęp: 10.04.2021).
Sembrzycki J., 1889, O gwarze Mazurów pruskich, „Wisła”, t. 3, s. 72–91.
Sierociuk J., 2001, Założenia metodologiczne badań słowotwórstwa gwarowego, [w:] Gwary dziś, t. 1: Metodologia badań, red. J. Sierociuk, Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, s. 153–160.
Steffen W., 1984, Słownik warmiński, Wrocław–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Szatkowski P., 2018, Małi Princ, Krasnołąka: Mazurski cech.
Szymczak M., 1959, Stopnie pokrewieństwa, [w:] Studia warmińsko-mazurskie, V, red. W. Doroszewski, Wrocław.
Szymczak M., 1966, Nazwy stopni pokrewieństwa i powinowactwa rodzinnego w historii i dialektach języka polskiego, Warszawa: PWN.
