Językowe regionalizmy w odnalezionym rękopisie Roślin potrzebnych Krzysztofa Kluka jako element atrybucji tekstu
Konrad Kazimierz Szamryk
Uniwersytet w BiałymstokuResumen
This article concerns the manuscript Roślin potrzebnych by Krzysztof Kluk, an enlightenment priest and scientist from Podlasie, an author of botanic and zoological guidebooks. The manuscript of his first botanic handbook was recently found in Baworoscy’s Library in Lviv. Nevertheless, considering lack of direct authorship mark, an analysis focused on graphic and phonetic linguistic features has to be performed to confirm the authorship. Studies have shown some linguistic features, which have as much in common with 18th century Eastern Borderland Polish Language (especially the northeastern). Other linguistic features have much in common with the dialects of Mazowsze and Podlasie. It is very likely that the manuscript has been written by someone who lived on the borderland of Mazowsze and Podlasie. According to Kluk’s biography it is almost certain this person was Krzysztof Kluk. Therefore, the manuscript discovered in Baworowscy’s Library is Krzysztof Kluk’s autograph with all probability.Palabras clave:
Eastern Borderland Polish Language, Polish language of 18th century, territorial variation of the Polish language, dialects of Podlasie, manuscriptCitas
Bajerowa I., 1964, Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Wrocław.
Bartnicka-Dąbkowska B., 1965, Podstawowe wiadomości z dialektologii polskiej z ćwiczeniami, Warszawa.
Brzezina M., 1973, Litera j (J) w rękopisach XVIII/XX w. na tle przepisów ortograficznych, „Język Polski”, nr 53, s. 270–278.
Cyran W., 1960, Gwary polskie w okolicach Siedlec, Łódź.
Dejna K., 1993, Dialekty polskie, wydanie II, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Dejna K., 1994, Atlas polskich innowacji dialektalnych, Warszawa–Łódź.
Friedrich H., 1937, Studia nad nosowością w gwarach Mazowsza, Warszawa.
Gardzińska J., 2000, Uwagi o grafii i fonetyce inwentarzy majętności węgrowskiej i sokołowskiej z 1621 roku, „Prace Filologiczne”, t. 45, s. 195–205.
Gardzińska J., Głowacka-Maksymiuk, 2005, Inwentarz dóbr klucza siedleckiego z 1776 roku, Siedlce–Warszawa.
Górski K., 1978, Tekstologia i edytorstwo dzieł literackich, Warszawa.
Kluk K., 1777, Roślin osobliwie krajowych... utrzymanie, rozmnażanie... z figurami. 1777. I kalendarz robót rocznych w ogrodach, rękopis, skan, sygnatura płyty: DE-15194, sygnatura oryg.: 354.
Kluk K., 1777, Roślin potrzebnych, pożytecznych, wygodnych, osobliwie krajowych albo które w kraju użyteczne być mogą, utrzymanie, rozmnożenie i zażycie. T. 1 O drzewach, ziołach ogrodowych i ogrodach, Warszawa.
Kosyl Cz., 1978,Właściwości fonetyczne polszczyzny kresowej w 1. połowie XVIII wieku (na przykładzie języka mieszczan hrubieszowskich), „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, nr 17, s. 105–121.
Kuć J., 2004, Uwagi o grafii i fonetyce XVII-wiecznych ksiąg parafialnych z Makobód, „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 4, s. 83–96.
Kuć J., 2013, Polszczyzna łukowskich aktów notarialnych w początku XIX wieku, Siedlce.
Kurzowa Z., 1993, Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI–XX w., Warszawa–Kraków.
Kwaśniewska-Mżyk K., 1979, Język Franciszka Karpińskiego, Warszawa.
Loth R., 2006, Podstawowe pojęcia i problemy tekstologii i edytorstwa naukowego, Warszawa.
Mazur J., 1976, Gwary okolic Biłgoraja. Część 1. Fonologia, Wrocław–Warszawa.
Nowowiejski B., 1999, Język polski Białostocczyzny – odmiana polszczyzny kresowej?, [w:] Polszczyzna północno-wschodnia, red. B. Nowowiejski, t. 2, Białystok, s. 23–40.
Nowowiejski B., 2010, Cechy białoruskie w mowie mieszkańców Sokółki, [w:] tegoż, Z zagadnień kontaktów językowych, Białystok, s. 229–247.
Pihan-Kijasowa A., 1999, Literacka polszczyzna kresów północno-wschodnich XVII wieku. Fonetyka, Poznań.
Polszczyzna XVII – Polszczyzna XVII wieku. Stan i przeobrażenia, red. D. Ostaszewska, Katowice 2002.
Rembiszewska D., 1997, O niektórych cechach fonetycznych i morfologicznych polskiej gwary Mielnika, [w:] Polszczyzna Mazowsza i Podlasia. Śladami Kolberga i Glogera po ziemi łomżyńskiej, Łomża, s. 43–56.
Rembiszewska D., 2002, Gwary nadbużańskie mazowiecko-podlaskie, Łomża.
Sicińska K., 2013, Polszczyzna południowokresowa XVII i XVIII wieku (na podstawie epistolografii), Łódź.
Siekierska K., 1974, Język Wojciecha Stanisława Chrościńskiego. Studium mazowieckiej polszczyzny z przełomu XVII i XVIII wieku, Wrocław.
Smolińska B., 1983, Polszczyzna północnokresowa z przełomu XVII i XVIII w. Na podstawie rękopisów Jana Władysława Poczobuta Odlanickiego i Antoniego Kazimierza Sapiehy, Wrocław.
Szamryk K., 2010, Fonetyka rękopiśmiennych kazań Krzysztofa Kluka na tle ogólnopolskiej normy językowej drugiej połowy XVIII wieku (część I: wokalizm), „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 10, s. 299–318.
Szamryk K., 2011, Fonetyka rękopiśmiennych kazań Krzysztofa Kluka na tle ogólnopolskiej normy językowej drugiej połowy XVIII wieku (część II: konsonantyzm), „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 11, s. 237–255.
Szamryk K., 2014a, Lwowski rękopis „Roślin potrzebnych” Krzysztofa Kluka, „Bibliotekarz Podlaski”, nr 29, s. 80–90; przedruk: „Kijowskie Studia Polonistyczne” 2015, t. 26, s. 264–273 oraz „Ciechanowiecki Rocznik Muzealny”, t. 9, 2014, s. 181–192.
Szamryk K., 2014b, Fleksyjne hapax legomena w kazaniach Krzysztofa Kluka – o potencjalnym wpływie kopisty na postać tekstu, „Conversatoria Linguistica”, nr 8, s. 169–185.
Szpiczakowska M., 2001, Fonetyczne i fleksyjne cechy języka „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza na tle normy językowej XIX wieku, Kraków.
Wiśniewska H., 1975, Polszczyzna przemyska wieków XVII–XVIII, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Wiśniewski M., 2001, Zarys fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, Toruń.
Wójcik Z., 2012, Ksiądz Jan Krzysztof Kluk – pisarz i uczony, Ciechanowiec.
Zieniukowa J., 1968, Z dziejów polszczyzny literackiej XVIII wieku. Język pism Jana Jabłonowskiego wobec ówczesnych przepisów normatywnych, Wrocław.
PSB – Polski słownik biograficzny, t. 1, Kraków, 1935.
RSGPSM – I. Maryniakowa, D. Rembiszewska, J. Siatkowski, Różnojęzyczne słownictwo gwarowe Podlasia, Suwalszczyzny i północno-wschodniego Mazowsza, Warszawa 2014.
SGD – L. Czarkowski, Słownik gwary ludowej w Ziemi Drohickiej, oprac. B. Kuryłowicz, B. Nowowiejski, [w:] Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe z Polski północno-wschodniej, red. B. Nowowiejski, 2009, s. 131–219.
SJPD – Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Warszawa 1958–1969.
SJPXVIIiXVIII – Słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku, http://xvii-wiek.ijppan.krakow.pl (04–06.2016).
SL – S. B. Linde, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Warszawa 1807–1814.
SW – Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Warszawa 1900–1927.
SWil – Słownik języka polskiego... Wilno 1861, http://eSwil.ijp-pan.krakow.pl (dostęp w latach 2010–2016).
