Nazwy demonów powietrznych w historii języka polskiego
Zuzanna Krótki
Uniwersytet Śląski w KatowicachRésumé
The analysis was undertaken concerning the ancient names of air ghosts and spirits in this article. The written material gathered from all available lexicographical sources registered the ’lexis’ to the end of 18th century. The author used the old texts and literature for example: Postępek prawa czartowskiego przeciwko narodowi ludzkiemu and Pogrom czartowskie błędy, latawców zdrady i alchemickie zdrady jako rozpłasza. As was evidenced the vintage names of air spirits were structured as a form of three ’pictures’ such as: 1. ‘given to fly’, 2. ‘given to whistle’, 3. ‘the fire in the sky’ the key figure among these creatures was latawiec who was taken as a satan’s helper other demons were treated as an entities who plagued the human kind with bad meteorological aura. Some of them took a revenge on the people for disturbance of their peace and quiet (for instance – południca). Others were the creatures who did a penance. Some characters existed to teach people how to do a husbandry. The author took a notice that there’s no way to reconstruct the full measure of meanings because of the gaps in the written text.Mots-clés :
nomination, lexicology, diachrony, history of Polish language, beliefs, air demons and half-demons of spaceRéférences
Baranowski B., 1981, W kręgu upiorów i wilkołaków, Łódź.
Brückner A., 1980, Mitologia słowiańska i polska, Warszawa.
BudziszewskaW., 1985, Z etymologii słowiańskich związanych z prastarymi wątkami folkloru, „Studia z filologii polskiej i słowiańskiej”, s. 111–120.
Bylina S., 1999, Kultura ludowa Polski i Słowiańszczyzny średniowiecznej, Warszawa.
Bystroń J., 1916, Zwyczaje żniwiarskie w Polsce, Kraków.
Dźwigoł R., 2004, Polskie ludowe słownictwo mitologiczne, Kraków.
Gilowski P., 1579, Wykład Katechizmu Kościoła Krześcijańskiego o Pism Świętych dla wiary prawdziwej utwierdzenia i fałszywej się ustrzeżenia napisany a teraz znowu z poprawą i przyczynkiem wypuszczony, Kraków.
Gieysztor A., 1985, Mitologia Słowian, Warszawa.
Goszczyński S., 1828, Zamek kaniowski, Warszawa.
Kleszczowa K., 2009, Echa wierzeń przedchrześcijańskich w słownictwie staropolskim, w: Średniowieczna wizja świata. Jedność czy różnorodność (idee i teksty), red. T. Wolińska i M. J. Leszka, s. 121–131.
Kotula F., 1974, Po Rzeszowskim Pogórzu błądząc. Reportaż historyczny.
Moszyński K., 1934, Kultura ludowa Słowian, część II: Kultura duchowa, Kraków.
Pełka L. P., 1960, U stóp Słowiańskiego Parnasu, Warszawa.
Pełka L.P, 1987, Polska demonologia ludowa, Warszawa.
Poklatecki S., 1595, Pogrom czarnoksięskie błędy latawcow zdrady i alchemickie fałsze jako rozpłasza, Kraków, w: Poklatecki, S. 1595. O snach i czarach. Przedruk i oprac. Korczak J., Madeyska, E. 2011, Wrocław.
Postępek prawa czartowskiego przeciw narodowi ludzkiemu 1570, Wydał dr Artur Benis, Kraków 1892.
Tomiccy J. i R., 1975, Drzewo życia. Ludowa wizja świata i człowieka, Warszawa.
Urbańczyk S., 1991, Dawni Słowianie wiara i kult, Wrocław–Warszawa–Kraków.
SBor – Boryś W. (2005), Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
SBr – Brückner A. (1927), Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa
SGŚl Suszec – CieślaM. (1999), Słownik gwary śląskiej. Okolice Suszca i Pawłowic w Ziemi Pszczyńskiej, Suszec.
SL – Linde B. S. (1807–1814), Słownik języka polskiego, Warszawa.
SStp – Urbańczyk S. red. (1966–2000), Słownik staropolski, Warszawa – Wrocław – Kraków.
SWO – Kopaliński W. (2007), Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Łódź.
SXVI – Mayenowa M.R. red. (1966), Słownik polszczyzny XVI wielu. Wrocław – Warszawa – Kraków.
SXVII – Bańko M., Bobrowski I., Karpiński A., Karpluk M., Puzynina J., Rzepka W. R., Siekarska K. red. (1999–2014), Elektroniczny słownik XVII i pierwszej połowy XVIII wieku, http://sxvii.pl/ [dostęp:18.11.2015].
