Zwierzęta – uczestnicy cudów w żywotach świętych
Olga Anchimiuk
Uniwersytet w BiałymstokuAbstrakt
Artykuł poświęcony jest analizie wizerunków zwierząt w żywotach świętych-pustelników, a konkretnie – zwierząt, które były uczestnikami cudów. Żywoty świętych to jedna z artystycznych form opowieści o zwierzętach, na równi z mitami o ptakach i zwierzętach, bajkami o zwierzętach-spryciarzach, baśniami moralizatorskimi, średniowiecznymi bestiariuszami, poematami epickimi i opowieściami satyrycznymi o królestwie zwierząt. Stwierdzono, że opisywane w żywotach świętych zwierzęta są najważniejszym środkiem przedstawienia cudów, związanych ze świętym. Z racji pustelniczego trybu życia świętych zwierzęta stają się swego rodzaju wspólnotą świętego, uczestnikami, czasami przyczyną lub powodem dokonania cudu, a także swego rodzaju katalizatorem ujawnienia się świętości.Słowa kluczowe:
żywoty świętych, zwierzęta, hiponim, hiperonimBibliografia
AGM – Atlas gwar mazowieckich, 1971–1992, t. I, opr. H. Horodyska-Gadkowska, A. Strzyżewska-Zaremba, t. II–X, opr. A. Kowalska, A. Strzyżewska-Zaremba, Wrocław.
Bańkowski SE – Bańkowski A., Etymologiczny słownik języka polskiego, I–III, Warszawa 2000, Częstochowa 2014.
Brückner SE – A. Brückner, 1957, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa.
Buczyński M., 1993, Gwara wsi Huszcza w województwie bialskopodlaskim – mieszana czy przejściowa?, [w:] Gwary mieszane i przejściowe na terenach słowiańskich, pod red. S. Warchoła, Rozprawy Slawistyczne 6, Lublin, s. 21–30.
Czyżewski F., 1986, Zapożyczenia ukraińskie w gwarach b. powiatu włodawskiego, [w:] Studia nad polszczyzną kresową. t. IV, pod red. Janusza Riegera i Wiaczesława Werenicza, Wrocław, s. 81–107.
ESUM – Етимологiчний словник украïıнськоï мови, 1982–2012, ред. О. С. Мельничук, I–VI, Киïв.
Hrinč – Грiнченко Б., Словарь украïнськоï мови, I–IV, Киïв 1907–1909.
Kłosy 1877 – Gloger Z., Zwyczaje zapustne, 1877, nr 607, s. 103, przypis od redakcji (P.R.) do wyrazu reczuch.
Linde M.S.B., 1854–1860, Słownik języka polskiego, I–VI, Lwów, wyd. 3. fotooffsetowe, Warszawa 1951.
Markowski A., 1994, Kuchnia w języku, czyli o nazwach produktów kulinarnych, [w:] Wokół stołu i kuchni, wybór i opracowanie M. Łozińska i J. Łoziński, Warszawa, s. 129–141.
Mrongowiusz Ch.C., 1835, Dokładny słownik polsko-niemiecki krytycznie wypracowany. Ausführliches polnisch-deutsches Wörterbuch kritisch bearbeitet, Królewiec.
Olma 2013 – Olma M., Rocznik Przemyski, t. 49, 2013, z. 2. Literatura I. Język, http://www.tpn.pbp.webd.pl/rocz/rp492013/rp492013lit.pdf, dostęp 12.07.2015 r.
PF I – Malinowski L., 1885, Studyja nad etymologią ludową, „Prace Filologiczne”, t. 1, Warszawa, s. 134–158.
PF IV – Gloger Z., 1893, Słownik gwary ludowej w Tykocińskim, „Prace Filologiczne”, t. IV, Warszawa, s. 795–904.
SGPA – Słownik gwar polskich, 1977–, opr. przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie pod kier. M. Karasia, od t. II pod kier. J. Reichana, od t. VI pod kier. J. Okoniowej, Wrocław, też kartoteka SGPA.
SGPK – Karłowicz J., 1900–1911, Słownik gwar polskich, I–VI, Kraków.
SJPD – Słownik języka polskiego, 1958–1969, pod red. W. Doroszewskiego, I–XI, Warszawa.
SWar – Słownik języka polskiego, 1908–1927, ułożony pod red. J. Karłowicza, A. Kryńskiego, W. Niedźwiedzkiego, I–VIII, Warszawa (tzw. Słownik warszawski).
SWil – Słownik języka polskiego, 1861, wypracowany przez A. Zdanowicza, M. Bohusza Szyszkę i innych, t. 1–2, Wilno.
USJP – Uniwersalny słownik języka polskiego, 2003, pod red. S. Dubisza, I–IV, Warszawa.
ZWAK – B. Gustawicz, 1882, Podania, przesądy, gadki i nazwy ludowe w dziedzinie przyrody (część druga), [w:] Zbiór wiadomości do antropologii krajowej, t. 6, Kraków, s. 201–317.
